پزشکی قانونی در چه مواردی دستور سقط درمانی می‌دهد؟/ آمار مراجعین در نیمه نخست امسال 17.9 درصد رشد داشته است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا از اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور، آسیه جعفری با اشاره به افزایش مراجعین سقط درمانی و افزایش مجوزهای صادر شده اظهار کرد: متقاضیان سقط درمانی برای دریافت مجوز به مراکز پزشکی قانونی استان‌ها مراجعه می‌کنند که در سال‌های اخیر شاهد افزایش این تعداد بر اساس آمارهای موجود بوده‌ایم.
وی ادامه داد: این افزایش متقاضیان عمدتا به دلیل افزایش اطلاع رسانی و بالا رفتن سطح آگاهی مردم از راهکارهای قانونی سقط جنین درمانی است که مطابق آنچه در قانون ذکر شده انجام می‌شود. مجوز سقط درمانی تنها در صورت داشتن شرایط خاص برای مادر باردار صادر می‌شود که مهم ترین آن سن بارداری کمتر از 19 هفته است.
بر اساس آمارهای موجود در سازمان پزشکی قانونی کشور آمار مراجعین و تعداد مجوزهای صادر شده با افزایش مواجه بوده به نحوی که در شش ماهه امسال پنج هزار و 720 نفر برای دریافت مجوز سقط درمانی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کردند که برای چهار هزار و 19 نفر از آنان مجوز صادر شد.
آمار مراجعین سقط درمانی در نیمه نخست امسال (1395) نسبت به مدت مشابه سال قبل با رشد 17.9 درصدی و تعداد مجوزهای صادر شده 14.3 درصد رشد داشته است.
هر ناهنجاری منجر به صدور مجوز نمی‌شود
این کارشناس پزشکی قانونی تصریح کرد: علاوه بر سن بارداری باید وجود ناهنجاری در جنین که بعد از تولد موجب حرج مادر شود و یا بیماری مادر به نحوی که ادامه بارداری برای او خطر جانی به همراه داشته باشد توسط سه پزشک متخصص به تأیید برسد تا پزشکی قانونی نسبت به صدور مجوز اقدام کند بنابراین، این تصور که تمام ناهنجاری‌های موجود در جنین و یا هر بیماری مادر به صدور مجوز سقط می انجامد تصوری کاملا نادرست است زیرا تنها ناهنجاری‌های جنینی که موجب حرج مادر شود و یا بیماری‌هایی که در صورت ادامه بارداری برای مادر خطر جانی به همراه داشته باشد به صدور مجوز منجر خواهد شد.
به گفته وی به دلیل اهمیت زمان در رسیدگی به پرونده‌های سقط درمانی، پزشکی قانونی تلاش کرده در کوتاه‌ترین زمان ممکن این پرونده‌ها را بررسی و نتیجه را اعلام کند. مراحل صدور مجوز سقط درمانی در پزشکی قانونی در صورت تکمیل بودن مدارک بسیار تسهیل شده و این پرونده‌ها بدون نیاز به معرفی نامه مرجع قضایی و در موارد خاص حتی در ساعات کشیک قابل بررسی است.
با توجه به اهمیت موضوع سقط درمانی و وجود برخی ابهامات و سئوالات در این زمینه، در ادامه به روند بررسی پرونده‌های سقط‌ جنین درمانی، مدارک مورد نیاز، شرایط صدور و چگونگی ارائه این مجوز در پزشکی قانونی اشاره می‌شود:
مراجعه به اداره پزشکی قانونی مرکز استان
برای دریافت مجوز سقط درمانی فرد متقاضی (مادر باردار) می‌تواند بدون داشتن معرفی نامه مراجع قضایی و صرفا با ارائه مدارک هویتی معتبر و تمامی مدارک بالینی به مرکز پزشکی قانونی استان مراجعه کند چرا که این مجوز تنها در اداره پزشکی قانونی مراکز استان‌ها صادر می‌شود و بر خلاف سایر معاینات و خدمات پزشکی قانونی در هر مرکزی قابل ارائه نیست.
پرکردن فرم درخواست سقط جنین درمانی توسط مادر
مادر باردار پس از مراجعه به اداره پزشکی قانونی مرکز استان فرم درخواست سقط جنین درمانی را از پذیرش دریافت و نسبت به تکمیل آن اقدام می‌کند. برای دریافت مجوز سقط درمانی حضور پدر ضرورتی ندارد و مادر با ارائه مدارک و گزارش آزمایش‌های مربوطه می‌تواند بدون حضور همسر خود برای اخذ مجوز سقط جنین درمانی به پزشکی قانونی مرکز استان مراجعه کند. در صورتی که مادر باردار قدرت تصمیم‌گیری نداشته (مثلا عقب‌مانده ذهنی باشد) و دارای قیم قانونی باشد فرم درخواست سقط جنین توسط قیم وی تکمیل می‌شود. در غیر این صورت باید از مرجع قضایی معرفی نامه داشته باشد.
دریافت مدارک مربوط به سن بارداری، ناهنجاری‌های جنین یا بیماری مادر
پس از تکمیل فرم درخواست سقط، مادر باردار باید تمامی مدارک شامل سونوگرافی‌های نشان دهنده سن بارداری و مدارک مربوط به بیماری خود و یا ناهنجاری‌های جنین را به پذیرش ارائه دهد بنابراین در هنگام مراجعه همراه داشتن تمامی سونوگرافی‌های مربوط به دوران بارداری الزامی است. در این مرحله مادر فرم تکمیل شده، سایر مدارک مورد نیاز و تمامی آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها وفتوکپی آنها را به پذیرش تحویل می دهد.
مدارک مورد نیاز و تشکیل پرونده
مدارک مورد نیاز برای تشکیل و بررسی پرونده سقط جنین درمانی شامل مدارک معتبر شناسایی (کارت ملی مادر، شناسنامه و فتوکپی آن)، فرم تکمیل شده درخواست (در محل پزشکی قانونی در اختیار فرد قرار داده می‌شود)، مدارک و آزمایش‌های مشخص کننده سن بارداری، بیماری مادر و یا ناهنجاری‌های جنینی و فتوکپی آنها است. تنها خدمت از خدمات پزشکی قانونی که بدون ارائه معرفی نامه از مرجع قضایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد صدور مجوز سقط درمانی است. پس از دریافت مدارک مورد نیاز توسط همکاران بخش پذیرش، برای فرد متقاضی پرونده تشکیل می‌شود تا برای بررسی و معاینه در اختیار پزشک قرار گیرد.
بررسی مدارک و معاینه مراجعه کننده توسط پزشک
با بررسی پرونده سقط درمانی توسط پزشک و به استناد مدارک و مستندات موجود در پرونده یکی از سه حالت زیر برای فرد متقاضی متصور است:
نخست آنکه ممکن است ضمن بررسی مشخص شود سن بارداری بیش از 19 هفته است که در این صورت حتی با محرز شدن ناهنجاری در جنین و یا وجود بیماری در مادر مجوز سقط جنین درمانی به هیچ وجه برای فرد صادر نخواهد شد. بنابراین بسیار حائز اهمیت است که مادر باردار در صورت وجود ناهنجاری جنین و یا بیماری مادر تا پیش از 19 هفتگی برای دریافت مجوز به پزشکی قانونی مراجعه کند؛ پزشکان متخصص نیز در مواردی که وجود نقص جدی در جنین را تشخیص دهند و یا اندیکاسیون‌های جنینی برایشان محرز شود باید مادر باردار را تا قبل از 19 هفتگی برای دریافت مجوز به پزشکی قانونی هدایت کنند.
در حالت دوم ممکن است پرونده فرد دارای نواقصی باشد که پزشک برای صدور مجوز ، مدارک تکمیلی مورد نیاز را از فرد متقاضی درخواست می‌کند. این مدارک عمدتا شامل سونوگرافی، آزمایش‌های ژنتیک، اکوکاردیوگرافی قلب جنین و ... است که گاه بیمار در چندین مرحله تمامی مدارک درخواست شده را کامل کرده و در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در تمامی این مراحل مادر باید موضوع سن بارداری را مورد توجه قرار دهد و برای تکمیل مدارک به نحوی اقدام کند که سقف زمانی 19 هفته را از دست ندهد.
در حالت سوم، اگر مدارک فرد متقاضی کامل بوده و سن بارداری نیز از 19 هفته بیشتر نباشد پزشک پرونده را به طور دقیق مورد بررسی قرار می‌دهد و مادر باردار را برای اخذ مشاوره به سه پزشک متخصص مربوط به آن بیماری یا ناهنجاری خاص هدایت می‌کند.
در صورت تأیید حرج مادر در مورد ناهنجاری جنین و یا وجود خطر جانی برای مادر در صورت ادامه بارداری توسط سه پزشک متخصص نسبت به صدور گواهی برای فرد متقاضی اقدام می‌شود.
دریافت تعرفه و ارائه مجوز
تعرفه مجوز سقط درمانی در پایان مراحل معاینه و پس از احراز شرایط سقط در مادر باردار دریافت خواهد شد به این معنا که در حال حاضر اگر ضمن بررسی‌ها مشخص شود فرد شرایط لازم برای دریافت مجوز سقط درمانی را ندارد تعرفه‌ای را نیز پرداخت نخواهد کرد. در پایان مراحل معاینه و تأیید شرایط دریافت مجوز سقط تعرفه تعیین شده توسط فرد پرداخت و مجوز سقط جنین درمانی در اختیار او قرار می‌گیرد. مادر باردار با داشتن این مجوز می‌تواند به یکی از مراکز درمانی کشور مراجعه و نسبت به سقط جنین خود اقدام کند.
زمان بررسی پرونده سقط
بررسی پرونده‌های سقط جنین درمانی در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود و فرد در صورت تکمیل مدارک می‌تواند حتی در همان روز مراجعه هم مجوز سقط را دریافت کند. فرد متقاضی در پزشکی قانونی چندان معطل نمی‌شود ولی ممکن است در مواردی تکمیل مدارک پرونده چند روزی طول بکشد که البته فرد متقاضی باید با آگاهی از اهمیت زمان در پرونده‌های سقط درمانی با دقت و اهتمام بیشتری نسبت به تکمیل مدارک مورد نیاز اقدام کند. اهمیت سرعت رسیدگی در پرونده‌های سقط درمانی برای پزشکی قانونی تا آنجا است که در ساعات کشیک صبح روزهای تعطیل نیز درخواست‌های سقط درمانی را بررسی می‌کند.
نمودار مجوزهای سقط جنین درمانی در چهار سال گذشته

یادآور می‌شود طی چهار سال گذشته و بر اساس آمارهای موجود تعداد مجوزهای سقط جنین درمانی صادر شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور با افزایش مواجه بوده است که این افزایش عمدتا به دلیل ارتقای سطح آگاهی مردم از خدمات این سازمان اتفاق افتاده است. صدور مجوزهای سقط جنین درمانی بر اساس قانون و تنها برای موارد تعریف شده صادر می شود که مانع مرگ مادران به دلیل بارداری و یا تولد نوزادان با ناهنجاری های خاص شده است.

ضمن آنکه این موضوع پزشکی قانونی تنها مرجع رسیدگی به مجوزهای قانونی سقط جنین درمانی است و در مورد سقط های غیرقانونی هیچ گونه اظهار نظری نمی‌کند.