بررسی حقوقی بیمه حنجره سالار عقیلی/ بیمه مسئولیت مربوط به حنجره خواننده نیست؟

دکتر قاسمی عهد، وکیل دادگستری با نگاهی به انتشار خبر بیمه حنجره سالار عقیلی گفت: چندی پیش از سوی رسانه‌های خبری، خبری با مضمون بیمه‌شدن حنجره آقای سالار عقیلی خواننده بنام ایرانی از سوی بیمه ایران مخابره شد. البته پیش‌تر خبرهایی مربوط به بیمه اعضای بدن از سوی ورزشکاران و هنرمندان خارجی به گوش رسیده بود اما همان‌گونه که شرکت بیمه‌گر ایرانی ادعا کرده، بیمه حنجره این هنرمند، نخستین بیمه‌نامه اعضای بدن در ایران است. لذا به جهت نو و جدید‌بودن این بیمه‌نامه بررسی حقوقی آن لازم و ضروری است.
بیمه‌نامه‌ای تلفیقی
این حقوقدان در ادامه به نقد حقوقی این بیمه‌نامه پرداخت و توضیح داد: هر چند تحلیل حقوقی آن و امکان وجود ایرادات در این بیمه‌نامه هرگز به مفهوم مذموم و بی‌فایده بودن این اقدام نیست و هر شخص منصفی به مثبت و مفید بودن آن رأی خواهد داد. از دیدگاه حقوقی، مطالعه بیمه‌نامه صادره نشان می‌دهد که بیمه‌گر با تلفیق دو نوع بیمه (بیمه مسئولیت مدنی و بیمه حوادث) درصدد حمایت از این بیمه‌گذار بوده است.
بیمه در برابر صدمه به حنجره بر اثر حوادث یا بیماری
وی در پاسخ به این سوال که نام این بیمه انجام شده چیست؟ توضیح داد: عنوان برگزیده برای این بیمه‌نامه عبارت است از «بیمه‌نامه مسئولیت مدنی-‌حرفه‌ای (طرح مخصوص) و بیمه‌های زندگی و حوادث انفرادی است.»
قاسمی عهد در رابطه با موضوع بیمه‌نامه نیز توضیح داد: موضوع بیمه نیز عبارت است از تأمین غرامت مورد تعهد از سوی بیمه‌گر به جهت بیماری و یا امراض مرتبط با حنجره و یا حادثه‌ای که منجر به از بین رفتن دایم صدای جناب آقای میر سالار مسلمی عقیلی به گونه‌ای که ایشان قادر به ادامه فعالیت هنری خود در حوزه خوانندگی حرفه‌ای نباشد.
تقسیم‌بندی بیمه‌ها
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان این جمله که «برای معرفی و تبیین بیمه‌نامه صادره، نیازمند معرفی قرارداد مسئولیت مدنی هستیم» خاطرنشان کرد: حسب دسته‌بندی مرسوم در حقوق بیمه، قراردادهای بیمه از حیث موضوع به بیمه‌های اموال (مثل آتش‌سوزی، سرقت، بیمه بدنه خودرو و...) اشخاص (مانند بیمه‌های عمر، مستمری و حوادث) و بیمه‌های مسئولیت تقسیم می‌شوند. وی افزود: بیمه مسئولیت مدنی نیز اقسام مختلفی در حوزه صنعت بیمه دارد ولی این دسته‌بندی‌ها بیش از اینکه ریشه در تفاوت ماهیتی یا حقوقی داشته باشند، عمدتا ناشی از کثرت کاربرد آنهاست. برای نمونه بیمه مسئولیت کارفرمایان در برابر کارکنان، بیمه مسئولیت مدنی پزشکان، بیمه مسئولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در برابر اشخاص ثالث از پرکاربردترین اقسام بیمه مسئولیت هستند.
مسئولیت جبران خسارت
قاسمی عهد در رابطه با بیمه مسئولیت جبران خسارت نیز توضیح داد: موضوع بیمه‌های مسئولیت جبران خسارات ناشی از مسئولیت مدنی عمومی یا حرفه‌ای ‌بیمه‌گذار در قبال اشخاصی است که به علت خطا، اشتباه، غفلت و یا قصور وی در انجام امور یا وظایف حرفه‌ای متحمل زیان‌های مالی یا دچار صدمات جسمی یا روانی و یا فوت شوند. در حقوق ایران برای ایجاد مسئولیت سه رکن وجود دارد: نخست ضرر؛ دوم فعل زیانبار و سوم رابطه سببیت بین فعل زیانبار و ضرر است. با این توضیح که هنگامی شخص مسئول تلقی می‌شود که از فعل او ضرری ایجاد شود.
وی در ادامه به قانون مسئولیت مدنی اشاره کرد و گفت: از فحوای ماده ١ قانون مسئولیت مدنی مصوب ١٣٣٩ وجود و ضرورت این سه رکن قابل استنباط است: «هر کس بدون مجوز قانونی عمدا یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر‌ که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده، لطمه‌ای وارد کند که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود، مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود ‌است.» با توجه به مقدمات بالا، به‌طور کلی می‌توان گفت در بیمه‌های مسئولیت، بیمه‌گذار مسئولیت بالقوه خود را در برابر اشخاص بیمه می‌کند؛ به نحوی‌که اگر خسارتی وارد شد، شرکت بیمه آن خسارت را جبران کند.
مصداقی برای مسئولیت اعضای بدن وجود ندارد
وی در پاسخ به این سوال که آیا بیمه مذکور یک نمونه کامل از بیمه اعضای بدن بوده و دارای قابلیت اجرا هست یا خیر،‌ توضیح داد: حال مطالعه بیمه‌نامه صادره، این تردید را در ذهن ایجاد می‌کند که چگونه ممکن است خسارتی از سوی بیمه‌گذار به اشخاص وارد شود در حالی که منشأ آن خسارت حنجره او باشد؟ چگونه ممکن است قانون‌گذار عضوی از اعضای بدن را مسئول قلمداد کند و سپس بیمه‌گذار درصدد بیمه آن برآید؟! بررسی اجمالی در نظام‌های بزرگ حقوقی، از جمله نظام حقوقی اسلام و ایران نشانگر این واقعیت است که مصداقی برای مسئولیت اعضای بدن وجود ندارد.
این حقوقدان در بیان راهکار برون‌رفت از ایرادات قانونی در این‌گونه موارد تصریح کرد: جهت رفع انتقاد اینچنینی به بیمه‌نامه باید تحلیل کرد که احتمالا مراد از بیمه مسئولیت، فعالیت‌های حرفه‌ای بیمه‌گذار است به نحوی‌که اگر خسارتی ایجاد شد، بیمه‌گر ملزم به جبران خسارت باشد.
حنجره بیمه نشده است!
قاسمی عهد در ادامه با انتقاد از بیمه انجام شده تأکید کرد: نتیجه تحلیل این است که برخلاف ادعای بیمه‌گر، بیمه مسئولیت مربوط به حنجره خواننده نیست و چتر حمایتی و پوشش بیمه‌ای شرکت بسیار محدود و تنها راجع به خسارات حاصله از حنجره خواننده است و خسارت‌هایی مانند تأخیر در ارایه آلبوم یا عدم اجرای کنسرت‌ها و... را به عللی غیر از حنجره در بر نمی‌گیرد؛ مگر آنکه بیمه‌گر مدعی پوشش بیمه‌ای برای کلیه خسارات باشد که در این‌صورت باز هم باید گفت که حنجره بیمه نشده است.
بیمه حوادث انفرادی است
این حقوقدان در ادامه به بیمه حوادث که معتقد است در بیمه حنجره سالار عقیلی از این نوع بیمه هم کمک گرفته شده است، توضیح داد: عنوان دوم بیمه‌نامه، بیمه حوادث انفرادی است. در بیمه حوادث بیمه‌گر متعهد می‌شود در مقابل دریافت حق بیمه مقرر، زیان‌های ناشی از حوادث را تحت پوشش قرار داده و سرمایه تعهد‌شده و هزینه‌های مربوط را جبران کند. بیمه‌های حوادث اقسام مختلفی دارد (مانند بیمه حوادث انفرادی و بیمه حوادث گروهی) در بیمه‌نامه مورد بحث، شرایط عمومی بیمه‌نامه‌های حوادث انفرادی جزو لاینفک آن هستند. وی افزود: طبق آن آیین‌نامه مراد از حادثه «...عبارتست از هر واقعه ناگهانی ناشی از یک عامل خارجی که بدون قصد و اراده بیمه‌شده بروز کرده و منجر به جرح، نقص عضو، از کارافتادگی و یا فوت بیمه‌شده شود». همچنین منظور از «نقص عضو یا از کارافتادگی دایم و قطعی عبارتست از قطع، تغییر شکل و یا از دست‌دادن توانایی انجام کار عضوی از اعضای بدن که ناشی از حادثه بوده و وضعیت دایم و قطعی داشته باشد.»
بیماری در اعداد خطرات قرار گرفته است
این استاد دانشگاه با اشاره به نوآوری‌های موجود در این بیمه‌نامه نیز توضیح داد: در بیمه‌نامه صادره برخلاف مرسوم بیماری در اعداد خطرات قرار گرفته است و از این جهت در عمل نوآوری محسوب می‌شود؛ زیرا هر چند از لحاظ تحلیلی وجود خطر ریسک در میان خطرهای بیمه‌شده در بیمه حوادث بدون اشکال است، اما بیمه‌گران ایرانی تمایل چندانی بدان نداشته‌اند. وی در ادامه افزود: در کل اگر بخواهیم این محصول جدید بیمه ایران را ارزیابی کنیم، باید گفت که اصولا بیمه‌نامه مسئولیت مدنی بی‌ارتباط و زائد است و بیمه حوادث نیز برخلاف نیت بیمه‌گر (حمایت از هنرمندان) حمایت اندکی از ایشان می‌کند؛ به سخن روشن، این بیمه‌نامه تنها کارافتادگی حنجره را تحت پوشش قرار می‌دهد و چنانچه بیمه‌گذار به عللی چون بیماری‌های صعب‌العلاج که ارتباطی به حنجره ندارد، کارافتاده تلقی شود بیمه‌گر هیچ حمایتی از او نخواهد کرد. بدین جهت با وجود نیت خیر بیمه‌گر، حمایت ویژه و خاصی از بیمه‌گذار نمی‌شود.