نشریات دانشجویی؛ بایدها و نبایدها

این نکته بسیار دقیقی است؛ سخن از توسعه فرهنگی در دانشگاه یعنی توجه به پدیده ای به نام فرهنگ دانشگاهی و همچنین تعقل و تدبر، نقدپذیری، بیان علمی و از دور بودن از رفتار احساساتی و غیرمنطقی. در واقع فرهنگ دانشگاهی نوعی از رفتار، شخصیت و منش را برای انسان جلوه می کند.

اساسا اما چرا درباره توسعه فرهنگی صحبت می کنیم؟چرا از نهادهای دانشجویی و نشریه های دانشجویی صحبت می کنیم؟ چرا این قدر توجه داریم که فعالیت دانشجویی با نشاط و پرشور باشد؟ اینها در واقع بخشی از آن ماجراست. اساسا دانشگاه کارش این است که فرآیند فرهنگ پذیری و اجتماع پذیری را برای نسل جوان تکمیل کند. فردی که وارد دانشگاه می شود، فقط در کلاس های درس نمی نشیند و سر امتحان حاضر نمی شود ؛ بلکه با مجموعه ای از انسانها و فضاها و امکانات مختلف آشنا می شود که نوعی از رفتار را در وجود او نهادینه می کند.

به نظر نگارنده، مهم ترین ویژگی این رفتار قدرت استدلال و نقدپذیری است و این از مسائلی است که اگر بتوانیم اصطلاحا به عنوان خردورزی رواج دهیم در واقع کارمان را انجام داده ایم؛ یعنی همان چیزی که در فرهنگ و منابع دینی ما از آن به عنوان یک اصل یاد شده است. ده ها آیه قرآنی را می توان دید که در آنها واژه عقل، تدبر، تامل و صاحبان فکر آمده است. این بدین معنی است که ما باید در دانشگاه عقل و تدبر را حاکم کنیم؛ اما به چه شکلی می توانیم این کار را انجام دهیم؟ نخست باید فضاهای فیزیکی لازم را فراهم کنیم که با درایت و مدیریت دکتر حمید میرزاده و دکتر سید طه هاشمی این بخش در واقع فعال هست.

بخش دیگری از کار که می تواند ما را به سمت مقصود پیش ببرد این است که ما امکان همزیستی گروهی و تجربه کار جمعی را برای دانشجویان فراهم کنیم. این کار را اساسا نهادهای دانشجویی مانند کانون ها، نشریه ها و تشکل های دانشجویی انجام می دهند. کانون ها می توانند در حوزه های مختلف هنری، فرهنگی، اجتماعی، تئاتر، شعر، ادبیات، فیلم، سینما، فعالیت های خیریه، محیط زیستی، انسان دوستانه و ده ها موضوع دیگر فعالیت کنند.

فعالیت های اندیشه ای و مواردی از این دست، در حقیقت نوعی همزیستی گروهی است و فرد می آموزد وقتی با یک جمع کار می کند، رفتار جداگانه نداشته باشد، تک روی نکند، از نظرجمع تبعیت کند، باقدرت استدلال مجموعه خود را قانع کند و این همان چیزی است که ما دردانشگاه اصطلاحا ازآن به عنوان فرهنگ پذیری یاد می کنیم. در نتیجه وقتی دانشجو در آینده به اجتماع وارد می شود قطعا موفق تر از کسانی است که فرصت این تجربه را از دست داده اند. این تجربه گرانبهایی است که نباید به راحتی ازدست داد.

بخش دیگری از فعالیت ما اساسا همین جاست که از آن به عنوان نشریه های دانشجویی یاد می کنیم. قانون مقرر داشته افراد حقیقی و حقوقی نشریه داشته باشند ؛ تشکل ها نیز به عنوان شخصیت های حقوقی امکان انتشار نشریه را دارند. همچنین اشخاص حقیقی می توانند تقاضا دهند و نشریه داشته باشند. نشریه دانشجویی اما جای هر نوشته ای نیست و حرمت قلم را باید حفظ کرد. توقع نداریم دانشجو کار حرفه ای انجام دهد اما نشریه دانشجویی الزامات و اصولی دارد. فعال نشریه دانشجویی باید با تیتر، سوتیتر، لید، میان تیتر و .... آشنا باشد و بداند گرافیک مطبوعاتی یعنی چه! دانشجو باید بداند اصول صفحه آرایی چیست و فرق خبر، گزارش، مقاله و یادداشت را بداند. در واقع کار در نشریه دانشجویی، مهارت های حداقلی را می طلبد. امروز در برخی از نشریه های دانشجویی، متاسفانه شاهد کپی پیست هستیم که آفتی جدی در این زمینه به شمار می آید. نشریه دانشجویی، فرصتی برای بروز خلاقیت های دانشجویی و تمرینی برای کسب مهارت است.

نشریه های دانشجویی، جای کسب تجربه و فراگیری است و نباید فقط به ظواهر پرداخته شود بلکه بیشتر باید محتوای نشریه غنی باشد. نشریه دانشجویی باید دارای هویت باشد. در مقوله نشریه های دانشجویی باید قانون، محوریت باشد زیرا اعمال سلیقه‌های متعدد و متضاد باعث هرج و مرج می‌شود.

بزرگ ترین ضعف نشریه های دانشجویی نیز این است که مساله‌محور نیستند؛ نشریه‌ای موفق است که هر شماره آن به موضوع و مساله‌ای خاص اختصاص داشته باشد. برگزاری کارگاه‌های متعدد، تدوین بخشنامه نشریه های دانشجویی و انتخاب اعضای کمیته‌‌های ناظر بر نشریه ها در واحدها و همچنین برگزاری نخستین جشنواره سراسری نشریه های دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در شهریور امسال در تبریز برخی از اقدام هایی است که طی دوره مدیریتی جدید در معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی صورت گرفته است.

از حدود سه سال پیش که مسوولیت حوزه فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی را بر عهده گرفتم، شمار عنوان های نشریات دانشجویی کمتر از 100 بود اما با رشد چهار برابری رو به رو شد. در دانشگاه آزاد اسلامی در سه ساله اخیر با اجرای مصوبه 540 شورای عالی انقلاب فرهنگی نشریه‌های دانشجویی امکان رشد و نمو پیدا کردند. این در حالی است که امروز در خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی ترکیب جمعیت دانشجویی در بخش تحصیلات تکمیلی رو به فزونی گذارده است و از سوی دیگر به دلیل گسترش حوزه نفوذ جهان مجازی در بین دانشگاهیان تغییرات جدی را شاهدیم. با توجه به این تغییرات ، بسیاری از روش‌های قبلی فعالیت های فرهنگی از رونق افتاده و به همین دلیل به گسترش فعالیت در جهان مجازی به ویژه در زمینه جشنواره‌ها و مسابقه ها به عنوان یک راهبرد آینده‌نگرانه توجه شده است که امیدواریم در چارچوب سیاست‌های کلان در این عرصه با سربلندی به ایده‌های نو و خلاق جامه عمل بپوشانیم.

* مدیرکل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی