درام در خدمت آموزش
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، عصر روز دوشنبه 26 مهر فریده شیرژیان با مربیان و فعالان حوزه‌ی کودک درباره‌ی شیوه‌ی نوین نمایش و کاربردهای آن صحبت کرد. بخشی از این نشست به اجرای نمایش‌هایی اختصاص یافت که پیش از این در موزه‌ی ایران باستان و مدرسه‌های شهر تهران به اجرا در آمده‌اند و این هنرمند به عنوان کارگردان آن‌ها را هدایت کرده است.
بر این اساس کتابخانهی مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نشست «درام کاربردی و ترویج خواندن» را تنها با حضور یک سخنران و برای نخستین بار به صورت تلفیقی برگزار کرد.
شیرژیان که مولف سه نمایش‌نامه‌ی «زنگ اول، تاریخ»، «ما همان جمع پراکنده» و «جعبه‌ی خیال» در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است ابتدا به تعریف تئوری نمایش کاربردی پرداخت و سپس شیوه‌ی فعالیت خود در این زمینه را تشریح کرد.
این کارشناس تئاتر در ابتدای سخنانش به مبحث سرانه‌ی مطالعه پرداخت: «همه‌ی ما می‌دانیم که سرانه‌ی مطالعه در ایران پایین است. این امر دلایل مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها که به نظر من قابل اعتناست آن است که پرسش منجر به فکر کردن و فکر کردن منجر به پرسش می‌شود. کسی که فکر نمی‌کند در واقع کتاب نمی‌خواند. چرایی ضعف پرسش‌گری را می‌توانیم در سیستم آموزشی‌مان پی‌گیری کنیم. آموزش ما مساله طرح کن نیست. کتاب مسیر دوسویه‌ای را طی می‌کند. هم طراح سوال است و هم پاسخ دهنده‌ی آن می‌تواند هر دو نقش را به خوبی ایفا کند. در چنین شرایطی به پژوهش نزدیک می‌شود و پژوهش به ایده و بعد تولید اثر هنری منجر می‌شود.»
او با این مقدمه درام کاربردی را تعریف کرد: «درام کاربردی همان‌طور که از نامش پیداست صرفا به فرم و جنبه‌ی زیبایی‌شناسی توجه ندارد. بلکه اهداف زیادی را دنبال می‌کند. درام کاربردی در تماشاخانه‌ها اجرا نمی‌شوند بلکه می‌توانند به هر مکانی بروند و مبدع فعالیت‌های جدیدی باشند.»
این نویسنده دیگر ویژگی‌های درام کاربردی را این‌چنین برشمرد: «در درام کاربردی مخاطب به دیدن نمایش نمی‌آید بلکه گروه اجرا به دیدن تماشاگران می‌روند و با آن‌ها و برای آن‌ها نمایش اجرا می‌کنند.»
او در توضیح این امر گفت: «در برخی‌ها نمایش‌های درام کاربردی مخاطبان فقط نقش تماشاچی را ایفا می‌کنند. اما گاهی آن‌ها موفق به نوشتن و بعد اجرای نمایش خودشان می‌شوند. آگوستو بوال موسس تئاتر مردمی معتقد است در تئاتر نگاه خیره و دقیق تماشاگران به یک جهت معطوف می‌شود که فضایی قدرتمند می‌سازد. این قدرت بی‌نظیر فضا مخلوق تماشاگر است پس حق اوست که از این فضا بهره‌مند شود. بر این اساس در درام کاربردی عنصر مهمی وجود دارد و آن مشارکت و تعامل است. تلاش می‌شود که مخاطب خنثی نباشد. به فردی کنش‌گر، فاعل، عامل و هشیار تبدیل شود و عامل و فاعل باشد.»
شیرژیان در ادامه‌ی مبحث انواع درام کاربردی را نام برد: «تئاتر پلی بک، سوسیو دراما، درام در خدمت بهداشت و سلامت، تئاتر برای توسعه، تئاتردرمانی و... برخی از انواع درام کاربردی‌اند. در این میان دو شکل دیگر هم وجود دارد یکی درام در خدمت آموزش و دیگری تئاتر موزه که در ادامه‌ی نشست به آن‌ها خواهیم پرداخت.»
او انواع درام کاربردی را قابل طبقه‌بندی در سه حوزه‌ی آموزش، درمان و توسعه دانست و گفت: «همه به دنبال رسیدن به یک هدف هستند: تغییر! بهبود شرایط زندگی، رسیدن به خودآگاهی و آگاهی اجتماعی.»
موسس گروه تئاتر مردمی انواع تئاتر اجتماعی در بستر درام کاربردی را این‌طور معرفی کرد: «دو شکل قالب این شیوه «درام در خدمت آموزش» و «تئاتر در خدمت آموزش» هستند. درام در خدمت آموزش به آن معناست که معلم همراه شاگردان خود فضایی را فراهم می‌آورد تا در کلاس درس آموزش راحت‌تر صورت بگیرد. به طور مثال او نقش هر کدام از اعضای بدن را به یکی از بچه‌ها می‌دهد و آن‌ها نیز نقش خود را ایفا می‌کنند. در این فرآیند خوانش و دقت و نگاه جدیدی شکل می‌گیرد و هدف نهایی آموزش نیست. تئاتر در خدمت آموزش به آن معناست که بازیگران به یاری معلم می‌آیند. آن‌ها با بچه‌ها یا برای آن‌ها، برای مباحث درسی و غیر درسی نمایش‌هایی را اجرا می‌کنند تا بچه‌ها به درک جدیدی از جهان برسند. این مباحث متنوع می‌تواند به سلامت جنسی، محیط زیست، اعمال قدرت و قلدری در مدرسه می‌پردازند.»
شیرژیان با بیان این‌که گروه او در ایران با تلفیق این دو شیوه‌ی اجرایی از سال 89 شروع به کار کرده است، مخاطب اصلی خود را نوجوانان خواند و به معرفی کتاب‌های خود پرداخت که حاصل همین اجراها بوده است. او نکته‌ی مهمی را در کتاب‌هایش برشمرد: «درام کاربردی مبتنی بر بداهه است. زمانی که پروژه را آغاز کرده‌ام این مساله را سخت می‌دانستم چون کسب تجربه را کم می‌کند. اما برخی از شیوه‌های این هنر مبتنی بر متن است و 30درصد آن مشارکتی و بداهه است. من روش دوم را برای آثار خود انتخاب کردم.»
او آثار خود را پژوهش محور دانست: «آثار من متکی بر پژوهش است؛ به این معنا که من اول تحقیقاتی را انجام می‌دهم. بعد یافته‌های حاصل از آن را در واقعیت محک می‌زنم و تجارب یافته از آن را تبدیل به مباحث نظری می‌کنم. پس من از ذهن تا عمل در رفت و آمد هستم و این شیوه مبتنی بر نیازهای اجتماعی است بنابراین من از کتاب آغاز کردم و به کتاب رسیدم.»
نگارش تعاملی شیوه‌ی دیگری بود که از آن استفاده کردم: «معلم قلمی را در میان بچه‌ها به اشتراک می‌گذارد و بچه‌ها موظفند بخش‌هایی از متن که در حیطه‌ی خودشان است بنویسند. مثلا این را در کلاس چهارم و در مورد یکی از داستان‌های کلیله و دمنه تجربه کردیم. کلیات متن نوشته شد و دیالوگ بر عهده‌ی بچه‌ها قرار گرفت. البته این شیوه به ذهنی پخته نیاز دارد و ضروری است که پیش از آن، این مخاطبان با این فضا آشنا شده باشند.»
شیرژیان به نتایج این رویکرد در قالب معرفی کتاب داستان و لغت‌نامه به بچه‌ها و تولید محتوا توسط آنان اشاره کرد و از انتشار جدیدترین اثر خود که تحلیل و انعکاس این شیوه از آموزش است اشاره داشت.
پنجاه و چهارمین نشست ترویج خواندن با توضیح اجرای نمایش‌هایی در مدرسه‌ها و موزه‌های فرش و ایران باستان و تاکید بر میان رشته‌ای بودن این هنر ادامه یافت. شیرژیان به تفصیل به تعریف تجارب خود در این چند سال پرداخت و پوستر آثار خود را به نمایش گذاشت.
این برنامه با اجرای بخشی از این نمایش‌ها ادامه یافت سخنران این نشست برخی از منابع خود را به مهمانان معرفی کرد و در پایان با توضیح کانسپچوآل آرتی که طی یک ماه گذشته در کتابخانهی مرجع کانون به نمایش در آمده بود، برنامه را به پایان رساند.
انتهای پیام/