تحریفات تاریخی واقعه عاشورا به روایت دکتر رجبی دوانی

تحریف درباره واقعه عاشورا به چند صورت و با انگیزه‌های متفاوت و به دست اشخاص متفاوتی انجام شده است. اول باید گفت یک نوع تحریف توسط دستگاه جبار خلافت اموی صورت گرفت که قصد داشت این واقعه هولناک را از اذهان مردم پاک کند لذا نگاشتن مقتل‌ها و پرداختن به واقعه کربلا در آن مقطع کار ساده‌ای نبود. برخی از اصحاب اهل بیت(ع) با همه سختی‌ها و مشکلاتی که داشتند مقاتلی را نوشتند ولی ما می‌بینیم که همه این‌ آثار که به حادثه و واقعه عاشورا نزدیک بوده در طول تاریخ از بین رفته است. ما نقل‌هایی داریم که مثلا «قاسم بن اصبغ بن نوافل» که پدر او از اصحاب امیرالمومنین(ع) بوده مقتلی را نوشته است اما این مقتل موجود نیست. حتی این ماجرا مربوط به سال‌های نزدیک به واقعه عاشورا هم نیست؛ چه بسا کسانی در قرون دوم و سوم هم کارهایی را انجام داده بودند که منابعشان در دست نیست. مثلا مقتل امام حسین(ع) نوشته «جابر بن یزید جعفی» از اصحاب امام صادق(ع) از بین رفته است و این امر نشان می‌دهد که امویان نمی‌خواستند بگذارند این آثار باقی بماند. بنابراین یک نوع تحریف، از منظر جلوگیری از انتشار حقایق بوده است. تحریف دیگر توسط بنی امیه، با هدف تطهیر معاویه بوده است؛ برای این که بگویند او در این واقعه نقشی نداشته یک نقلی را به او نسبت می‌دهند که به یزید سفارش کرده بود بعد از من معترض حسین بن علی (ع) نباش و حتی اگر بیعت نکرد کاری به او نداشته باش و یا تحریف‌هایی که از طریق آن از عمق جنایات بنی امیه بکاهند یا آن حادثه عظیم را کم اهمیت نشان بدهند. این هم یک دسته است که توسط کاتبان خلافت و دشمنان اهل بیت(ع) صورت می‌گرفته است. یک دسته از تحریفات بعدها توسط دوستان نادان برای ایجاد حزن و اندوه بیشتر و به قصد گریاندن مخاطب با جعل نقل‌های غیر واقعی و نسبت دادن به شهدای بزرگوار کربلا و وابستگان آن‌ها صورت گرفته است که این‌ها هم اگرچه هدف شاید با ارزشی داشته است ولی ما مجاز نیستیم برای رسیدن به آن هدف از هر ابزاری استفاده کنیم. نوع دیگری از تحریف هم که اکنون نیز وجود دارد این است که عده‌ای صرفا به برجسته کردن بُعد عاطفی واقعه عاشورا و دور کردن مخاطبان از فلسفه قیام حضرت سید الشهدا(ع) می‌پردازند که در این زمینه کارهایی مثل قمه‌زنی و... هم انجام می شود ولی به فلسفه قیام نمی‌پردازند.

ببینید در زمینه تحریفاتی که در بین مردم رواج دارد، من مقصرش را خود مردم نمی‌دانم؛ به طور عمده از عصر صفوی به بعد و بیشتر در عصر قاجار افرادی بودند که با انگیزه خوب و قصد خدمت به اهل بیت(ع) ولی با ابزاری غیرشرعی یعنی جعل و دروغ مطالبی را به قیام امام حسین(ع) نسبت دادند که در هیچ یک از منابع معتبر و اصلی ما وجود ندارد لذا وقتی این مطالب در سطح گسترده‌ای انتشار پیدا می‌کند، با توجه به این که همه مخاطبان اهل علم و تحقیق در این زمینه نیستند، تصورشان بر این است که چون کتابی چاپ شده است و نقلی شنیده‌اند که ردش سخت است، فرض را بر صحت می‌گذارند. حتی برخی نقل می‌کنند و در روضه خوانی هم می‌خوانند.

من اگر خواسته باشم چند مورد را نام ببرم، می‌توانم به عروسی حضرت قاسم(ع) اشاره کنم. یا آن داستان مجعولی که پیرامون امامزاده قاسم در دربند تهران است که مدعی هستند سر مبارک حضرت قاسم بن الحسن(ع) را آوردند و در آن جا دفن کردند یا مثلا این که حضرت زینب(س) شرط ضمن عقدشان هنگام ازدواج با عبدا... بن جعفر این بوده که هرگاه برادرم حسین(ع) خواست به سفر برود، همراه او باشم. یا مسئله خریدن سرزمین کربلا توسط امام حسین(ع) و وقف کردن آن. یا حتی من از برخی روضه‌خوان‌ها شنیده ام که وقتی امام حسین(ع) به منطقه کربلا رسید مرکب آن حضرت حاضر به ادامه دادن راه نمی‌شد و هر چه حضرت تلاش کرد نرفت؛ بعد مرکب‌ها را عوض کردند و باز هم دیدند نمی‌شود و آن موقع حضرت سید الشهدا(ع) پرسیدند اینجا چه جایی است و گفتند کربلاست و دستور فرود دادند. حال این که این مطلب از مبنا نه تنها غلط است بلکه توهین به ساحت امام حسین(ع) است.

بله این خط دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) است که در آستانه محرم، تشکیک‌هایی مانند این که محرم سال 61 هجری در مهرماه بوده و هوا گرم نبوده و خنک بوده است، این بزرگواران تشنه نبودند و زمین کربلا را اگر دو متر بکنی به آب می‌رسی و ... ایجاد و مطرح می شود؛ این‌ها همه هدف‌دار است و حتی به نظرات برخی بزرگان و اندیشمندان درباره مباحث تاریخی استناد می‌کنند که آن هم به خاطر تضعیف فلسفه قیام امام(ع) و گرفتن روح ضد استکباری و ظلم در ذهن مردم است.

بله نکات ظریف و جالبی در واقعه عاشورا و قیام حضرت سید الشهدا(ع) هست که مورد توجه واقع نشده در حالی که سندش قوی است و دانستن آن بصیرت‌زاست. به عنوان نمونه؛ «کوتاهی برخی خویشاوندان سید الشهدا(ع) در همراهی آن امام در واقعه کربلا.» تا به حال کسی به این موضوع نپرداخته است که خویشاوندان امام حسین(ع) حتی اگر اعتقادات محکم دینی هم نداشتند باید غیرت قومی و قبیلگی می‌داشتند که امام حسین(ع) را در چنگ دشمنانش رها نکنند. در حالی 17 نفر از خویشاوندان امام حسین(ع) را در بین شهدای کربلا می‌بینیم که در بین آن‌ها طفل شیرخوار امام، عبدا... بن حسن(ع) کودک 10 ساله و قاسم بن الحسن(ع) 13 ساله وجود دارند. فکر کردن و صحبت کردن درباره این موضوع که چرا بنی‌هاشم، امام حسین(ع) را یاری نکردند جزو موضوعات مهمی است که باید به آن پرداخته شود که کمتر کسی به آن وارد شده است. یا مثلا برای توجیه کوتاهی عبدا... بن جعفر در یاری امام حسین(ع) مطالبی غیرواقعی می‌آورند که او را تطهیر کنند مثل کهولت سن، نابینایی یا ناآگاهی به این که کار امام حسین(ع) به کجا خواهد انجامید که اگر این ها نبود حتما امام را یاری می‌کرد. مقصود این که ما چنین مواردی را داریم که بیشتر افراد از آن ها خبر ندارند که اگر درست تبیین شود باعث بسط بصیرت در مردم خواهد شد.

ما با مردمانی پاک و شیعیانی با اخلاص مواجهیم که به خاطر عشق فراوان به اهل بیت(ع) تشنه شنیدن حقایقی از زندگی آن بزرگواران و دانستن ظلم‌هایی که بر آل ا... روا داشته شده هستند که این فی النفسه بسیار با ارزش است. منتها این وظیفه بزرگان، علما و محققان است که به این نیاز پاک و به حق، پاسخ دهند. نباید میدان برای یک عده‌ای که به خود اجازه می‌دهند به هر قیمتی مردم را بگریانند و هر چیزی را نشر دهند، باز باشد و اجازه چاپ کتاب‌های فاقد اعتبار داده شود.

دو کار اخیرا انجام شده که بسیار کارهای ارزشمندی است. اول «مقتل جامع سیدالشهدا» است که توسط موسسه علمی و پژوهشی امام خمینی(ره) انجام شده و یک اثر علمی قابل‌توجه و تراز اول است. این کتاب یک اثر عالمانه و ابداعی است و همان‌طور که در مقدمه کتاب اشاره‌ شده، در این کتاب صرفاً به وقایع قیام و شهادت امام حسین(ع) اکتفا نشده است و علاوه بر آن تحلیل‌ها و پاسخ به شبهات، علل وقوع حادثه عاشورا و مسائل دیگری که مرتبط با این واقعه بوده، بررسی‌ شده است. همین کار را در سطح گسترده‌تری دارالحدیث در قم انجام داده است. در «دانش نامه امام حسین(ع) » با بهره‌گیری از تاریخ و حدیث، واقعه کربلا شرح داده‌شده است.