شماره شصت و دوم فصلنامه اقتصاد اسلامی منتشر شد

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 62 منتشر شد. این فصلنامه با صاحب امتیازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و سر دبیری عباس عرب مازار به شماره شصت و دوم خود رسید.

در فصلنامه علمی – پژوهشی اقتصاد اسلامی شماره شصت و دو مقالاتی به شرح زیر آمده است. چکیده برخی از مقالات این شماره به شرح زیر است:

سیره­ پیامبر اکرم (ص)در مقابله با تهدیدهای اقتصادی / محمدجواد شریف‌زاده و سعید سید‌حسین‌زاده یزدی

چکیده:

هدف اصلی مقاله پیش ‌رو احصای تهدیدهای اقتصادی عصر نبوی (ص) و استخراج سیره وی در مقابله با این تهدیدهاست. در مقاله پیش‌ رو به روش تحلیلی ـ توصیفی و کتابخانه ‌ای و با بهره­ گیری از قرآن کریم، روایت ها و منابع تاریخی، این تهدیدها در عصر نبوی(ص) احصا شده که عبارت هستند از: تحریم اقتصادی ـ اجتماعی شعب ابی‌ طالب، مصادره اموال و دارایی ­های مسلمانان، محاصره و انحصار تجاری قریش، محاصره نظامی ـ اقتصادی احزاب و تهدید به تحریم اقتصادی منافقان. در ادامه با بهره‌ گیری از روش تحلیل کیفی داده‌ بنیاد، مفهوم‌ ها و مقوله­ های سیره­ پیامبر اکرم(ص) در مقابله با هر یک از تهدیدهای اقتصادی پیش‌گفته استخراج شده است. الگوی نهایی سیره پیامبر اکرم(ص) شامل چهار مقوله اساسی و 31 مفهوم کلی است و محوریت آن تحقق هدف ‌های مقابله با تهدید و پدیدساختن وضعیتی برای مصون ‌سازی اقتصاد در برابر تهدیدهای اقتصادی است. در این الگو راهبردهای اقتصادی، زیرساخت ‌های اقتصادی و فرهنگ­ سازی نقش مقتضی و شرط لازم برای مقابله با تهدید را فراهم می ­کنند و برنامه­ریزی برای مقابله با تهدید با پیش‌ بینی، پیش ‌گیری، دفاع و مقابله با آن، نقش رفع موانع را برای مقابله با تهدید بر عهده دارند و این‌دو مجموعه زنجیره ‌ای را تشکیل می ‌دهند که به مقابله با تهدید اقتصادی خواهد انجامید. در پایان به برخی پیشنهاد‌ها و دلالت‌ های سیاستی سیره پیامبر اکرم(ص) برای مقابله با تهدیدهای اقتصادی کنونی جمهوری اسلامی ایران اشاره شده است.

اخلاق اسلامی و مذهب اقتصادی اسلام / سیدحسین میرمعزی

چکیده:

مقاله پیش ‌رو در صدد تبیین اثر اخلاق اسلامی که از سنخ اخلاق هنجاری می ‌باشد در مذهب اقتصادی اسلام است. فرضیه مقاله این است که برخی اصول اخلاقی که زیربنای احکام اخلاقی و فقهی افعال اقتصادی هستند، جزو اصول مذهب اقتصادی اسلام نیز می ‌باشند. این فرضیه در برابر فرضیه‌ ای است که از کلمات شهید صدر استفاده می ‌شود و آن اینکه عاطفه‌ ها و احساس ‌هایی که از اصول اخلاقی ناشی هستند زیربنای اصول مذهب و به اصطلاح وی جزو بنیا‌‌‌‌ن ‌ها شمرده می ‌شوند. فرق بین این‌دو فرضیه آن است که اگر اصول اخلاقی جزو اصول مذهب باشند به طور مستقیم زیربنای نظام اقتصادی قرار می ‌گیرند اما اگر جزو بنیان ‌ها و مبانی اصول مذهب باشند از راه اصول مذهب بر نظام اقتصادی اثرگذارند و مستقیم بر آن اثری ندارند.

روش اثبات فرضیه، روش تحلیل عقلی است و ساختار علمی مقاله به این صورت است که ابتدا اخلاق اسلامی تعریف می‌شود و فرق آن با فقه و حقوق اسلامی و ارتباط آن با این دو تبیین می ‌شود. سپس به تعریف مذهب اقتصادی پرداخته و سرانجام با تحلیل عقلی این‌دو تعریف فرضیه خود را اثبات خواهیم کرد. در خاتمه نیز بر اساس رابطه ‌ای که بین اخلاق اسلامی و مذهب اقتصادی اسلام وجود دارد روش استنباط اصول اخلاقی مذهب اقتصادی اسلام را بیان خواهیم کرد.

ظرفیت‌های فقه در رویارویی با مسائل دنیای معاصر / ابوالقاسم علیدوست

چکیده:

برای کشف احکام شریعت باید از ادله اربعه بهره گرفت؛ در عین حال دنیای معاصر، مسائلی نوپیدا پدید آورده که به راحتی مصداقی از عمومات، اطلاقات و قاعده ‌های کهن نیست؛ از این رو باید به ظرفیت ‌های نهفته در فقه توجه کرد تا به کشفی کارآمد رسید، برخی از این ظرفیت‌ ها عبارت هستند از: عقل، نصوص قرآنی و روایی عام و قاعده‌ ساز. در میان برخی از منبع واره انگاشته شده‌ ها ظرفیت ‌هایی است که با تکیه به منابع استنباط شکوفا می ‌شود؛ مانند عرف و مصلحت که در برخی از تجسدهایشان به یک یا چند منبع استنباط برمی ‌گردند. برخی از نصوص هستند که ظرفیت تفسیری برای نصوص مبیّن شریعت دارند؛ مانند نصوص مبیّن مقاصد. شکوفایی این نیروهای نهفته در کنار نظام‌ وار دیدن شریعت، دانش فقه را پاسخ‌ گو به مسائل دنیای معاصر خواهد کرد، بدون آنکه نیاز به خروج از ضوابط اجتهاد باشد. نظام استنباط قابل ترمیم، تکمیل و توسیع است.