قدرت نمایی دیپلماسی نفتی ایران در اوپک

حوری قاسمی،‌خبرنگار گروه اقتصادی: اوپک همواره بازتاب‌دهنده روابط ایران و عربستان بوده و هرگاه روابط این دو کشور در مناسبات سیاسی ثبات را به ثبت رسانده،‌ همراهی در اوپک نیز باعث شرایط آرام و پر رونقی در بازار نفت شده است.

اما در سال‌های اخیر مسائل منطقه‌ای و ماجراجویی دولتمردان دولت قبل ایران و از سوی دیگر مواضع تند دولت عربستان، سبب شد تا روابط دو کشور بزرگ اوپک غبارآلود باشد و این غبار بر تصمیمات کارتل نفتی سایه افکند.

اختلافات تا آنجا پیش رفت که برای رسیدن به یک فهم مشترک، موانع جدی وجود داشت و از آنجا که ایران به دلیل کاهش تولید صادرات نفت خود را کاهش داده بود،‌ قدرت چانه زنی‌اش نیز به شدت کم شد.

با اجرایی شدن برجام،‌ ایران ظرف چند ماه توانست صادرات نفت خود را دو برابر کند تا بتواند مواضع محکمی در مقابل رقیبان نفتی خود داشته باشد.

همانگونه که پیش از این نیز وزیر نفت ایران اعلام کرده بود،‌ در دنیای امروز،‌ بشکه‌های نفت هستند که به کشورها قدرت می‌دهند، ایران نیز با علم به این مهم،‌ تلاش کرد تا با سرعت قابل قبولی به سطح تولید پیش از تحریم‌ها بازگردد و در این راه موفق نیز بود.

همین بازگشت سریع به بازار و افزایش تولید نفت این کشور بود که توانست به عنوان پشتوانه قوی تیم ایرانی در نشست غیر رسمی اوپک در الجزایر به کار آید و ایران را که به دنبال تولید به حق نفت بیشتری است، از طرح فریز نفتی مجزا کند.

درواقع، ‌قدرت زنگنه به همراه موقعیت ایران در پسا برجام دست به دست هم داد تا با وجود اختلاف نظر جدی ایران و عربستان در صحنه بین‌المللی،‌ بزرگترین تولید کننده نفت اوپک در مقابل خواسته ایران سر فرود آورد.

اهمیت این توافق آنجا بیشتر عیان می‌شود که اعضای اوپک از سال 2008 میلادی نتوانسته بودند به یک توافق در خصوص سقف تولید دست پیدا کنند، زیرا تصمیمات در اوپک بر اساس اجماع اعضا گرفته می‌شود و وجود حتی یک مخالف مانع تصمیم‌گیری خواهد بود.

بنابراین مجزا کردن ایران از طرح فریز نفتی، نشان از باز پس‌گیری قدرت ایران در اوپک و بازار نفت دارد.

از سوی دیگر،‌ با این تصمیم سهمیه‌بندی در اوپک احیا خواهد شد؛ امری که می‌تواند نظم بازار نفت و کنترل بر این بازار در مواقع بحران را افزایش دهد.

عربستان 5 سال پیش و به دنبال سودای کسب بازار بیشتر سهمیه‌بندی اوپک را حذف کرد و از آنجا که در آن زمان قدرت ایران بسیار کم بود،‌ مقاومتی در این مورد ایجاد نشد. پس از رفع تحریم‌های ایران نیز،‌ عربستان همواره تلاش کرد تا مانع بازگشت این کشور به بازار نفت شود تا بازاری که با خروج ایران به دست آورده بود را از دست ندهد. اما پافشاری ایران برای کسب سهم خود از بازار توانست عربستان را مغلوب کند.

اما علاوه بر قدرت ایران،‌ شرایط خود عربستان نیز در کاهش سقف تولید بی تاثیر نبود. هزینه‌های نظامی دولت این کشور در این سال‌ها افزایش یافته است و این در شرایطی است که درآمد نفتی عربستان کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.

این کشور برای جلوگیری از ناآرامی‌های اجتماعی نیازمند درآمد نفتی بیشتری است و بنابراین در مقوله کاهش تولید نفت مواضع نرمتری را از خود نشان داد و علاوه بر ایران دو کشور لیبی و نیجریه را نیز از این طرح مجزا کرد.

نکته مهم در موفق شدن طرح کاهش تولید نفت،‌ همراهی کشورهای تولید کننده نفت خارج از اوپک و در راس آن روسیه است. روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت غیر اوپکی لازم است تا تولید نفت خود را متناسب با کاهش اوپک،‌ کم کند اما این کشور تا کنون مواضع روشنی را ابراز نکرده است.

روسیه که تا قبل از توافق در الجزایر، از مدافعان کاهش سقف تولید بود این روزها ترجیح داده تا سکوت پیشه کند.

الکساندر نواک، وزیر انرژی این کشور گفته بود کشورهای عضو اوپک در ماه های جاری و آینده (اکتبر و نوامبر)، برای مشخص کردن جزئیات این طرح، تلاش خواهند کرد.

مسکو که اکنون به میزان بی‌سابقه‌ای نفت تولید می‌کند، پیشتر از طرح تثبیت تولید به منظور بهبود قیمت‎ها، حمایت خود را اعلام کرده بود، اما مشخص نیست زمانی که این طرح عملیاتی شود چه موضعی در این مورد بگیرد.

در مجموع می‌توان گفت، ماه نوامبر، ‌برای بازار نفت و کشورهای تولید‌کننده طلای سیاه سرنوشت ساز خواهد بود. به عقیده کارشناسان اگر اعضای اوپک بتوانند بر سر سهمیه‌بندی تولید به توافق پایداری برسند،‌ قیمت نفت تا 10 دلار افزایش پیدا می‌کند یعنی از سطح 50 دلار کنونی تا نزدیک 60 دلار در هر بشکه افزایش خواهد داشت؛ افزایش قیمتی که تا حدود زیادی کسری بودجه کشورهای نفتی را کاهش خواهد داد.