زنجان، مقصد جذاب گردشگری در پایان تابستان/ گذر از دودکش جن تا گرمابه حاج ابراهیم

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، هم‌اکنون استان زنجان دارای ۸ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۶ دهستان و ۱۹ شهر است. شهرستان‌های آن شامل زنجان، طارم، ماهنشان، خدابنده، ایجرود، ابهر، خرمدره و سلطانیه است.

رودهای مهم در این استان قزل‌اوزن، زنجان رود، شورکات (رود کبیر یا ابهر رود) هستند و بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزل‌اوزن در گیلوان (بیش از ۳۰۰ متر) قرار گرفته است.

از آثار تاریخی این استان نیز می‌توان به سلطانیه، بازار زنجان، مجموعه رختشویخانه، موزه مردان نمکی، مسجد جامع زنجان، مقبره قیدار نبی در شهرستان خدابنده، حمام یان یان، تپه خالصه درخرمدره، آرامگاه پیر احمد زهرنوش، امامزاده زیدالکبیر در ابهر، عمارت ذوالفقاری و معبد داش کسن اشاره کرد. در اینجا بخشی از جاذبه‌های گردشگری و بناهای تاریخی استان زنجان معرفی می‌شوند:

آبشار هشترخان

آبشار هشترخان طارم با ارتفاع 30 متر در استان زنجان واقع است. این ابشار در دره‌ای سرسبز میان کوه‌های ناحیه طارم، در شرق شهر زنجان در نزدیکی روستای لار واقع است. سرچشمه آبشار هشتر خان، چشمه جوشان است و آبشار پس از ریزش، رودخانه هشترخان را تشکیل می‌دهد.

کوه‌های بلند و سرسبز، دره‌ای بسیار عظیم، رودخانه‌ای خروشان و پرآب، جنگل درختان فندق، هوای خوب و طبیعت بکر، آبشار و ناحیه هشترخان یا هشت چشمه را به یکی از نواحی زیبا و مناسب برای گردشگری، کوهنوردی و دوچرخه سواری در کوهستان تبدیل کرده است.

این آبشار حاصل تلاقی هشت چشمه جوشان است که منظره بدیعی را به وجود آورده است. در طول مسیر، جنگل درختان فندق متعلق به روستائیان، زیبایی خاصی به منطقه داده است. منظره عمومی رودخانه قزل اوزن و باغ‌های زیبای زیتون از جاده زنجان به طارم و قبل از سرخه دیزج، بسیار جذاب و دیدنی است. ارتفاعات جالب منطقه، باعث پدید آمدن این مناظر بدیع برای مسافران عبوری شده است.

آبشار ماری دره سی

آبشار ماری دره سی با ارتفاع 10 متر از توابع شهر ارمغانخانه زنجان است. این آبشار در دره ماری دره سی واقع در 2 کیلومتری غرب روستای ماری در منطقه دربند سرخ آباد است. سرخ آباد یکی از مناطق حفاظت شده کشور است که از تنوع زیستی بالایی برخوردار است.

این منطقه در 18 کیلومتری شمال غرب زنجان واقع شده است و به دلیل شرایط اکولوژیکی خاص خود، دارا بودن زیست‌گاه‌‌های متنوع کوهستانی، تپه ماهوری، دشتی و محیط‌های آبی از تنوع گونه جانوری بالایی برخوردار است. آهوی ایرانی زیباترین و بارزترین پستاندار منطقه است و تشی بزرگترین جونده منطقه است که در اطراف باغها و مزارع زندگی می‌کند و آفت محصولات باغی و جالیزی است.

همچنین کل و بز وحشی، خرس قهوه‌ای، پلنگ، شنگ(پستاندار خزدار) و انواع پرندگان بومی و مهاجر مانند بالابان، قرقی، طرلان، شاهین، کبک دری، تیهو، کبک و انواع مارها، مارمولک ها و ماهی ها در این منطقه زندگی می‌کنند.

این منطقه از وفورگیاهی با ارزشی برخوردار است به طوری‌که بیش از نیمی جنگل‌های طبیعی و خودرو استان زنجان را در خود جای داده است. کوه‌های قله ها و دره های این منطقه زیبایی خاصی را برای بینندگان رقم زده است.

مجموعه ایل داغی

مجموعه تفریحی و کوهستانی ائل داغی زنجان یا مجموعه تفریحی گاوه‌زنگ زنجان یکی دیگر از مراکز تفریحی و گردشگری زنجان است. مجتمع ائل داغی در شمالی‌ترین نقطه زنجان و در دامنه کوه گاوازنگ قرار دارد. این مجموعه در کمترین فاصله از مرکز شهر زنجان قرار داشته و راه دسترسی به تمام امکانات رفاهی را نیز دارد.

این متطقه دارای آب و هوای بسیار لطیف و مناسبی برای کوهنوردی است و همه روزه افراد زیادی برای کوهنوردی و استفاده از فضاهای طبیعی باصفای آن به این تفریحگاه می‌آیند.

روستای شیلاندر

روستای شیلاندر (چیلاندر) در ۶۴ کیلومتری شهر زنجان واقع شده است . این روستا نیز یکی از زیباترین روستاهای استان زنجان محسوب می‌شود .

معماری این روستا شبیه ماسوله است که به شکل حیرت‌آوری در بافت کوهستانی قرار گرفته است. وجود آبشارهای فراوان، به زیبایی این روستا افزوده است و طبیعت بکر و شاداب منطقه نیز چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند . روستای شیلاندر با دارا بودن طبیعت بکر یکی از بهترین مناطق کوهستانی برای طبیعت گردی به شمار می‌آید.

مسجد دمیریه یا دمیرلو

این مسجد تاریخی و قدیمی در منتهی الیه ضلع جنوب غربی شهر زنجان که در ادوار نه چندان دور نقطه انتهای شهر محسوب می‌شد در محله قدیمی مرسوم به توپاغاجی قرار گرفته است.

ساخت‌ و ساز ابتدایی این مسجد به صورت محوطه‌ای چهار گوش و با عملکرد تکیه بوده به عبارتی فضای مستطیل شکلی که فاقد هرگونه تزیین شاخص معماری به سبک و سیاق تکایا که سقف آن بر روی تیرک‌های چوبی استوار گشته است. این تکیه به نام تکیه عباسیه معروف بوده و امروزه با ارتفاع تقریبی 70 سانتی متر در ضلع شرقی شبستان مسجد صحن زنانه آن را تشکیل می‌دهد.

تاریخ ساخت این بخش از مسجد (صحن زنانه) بر بخشی از بدنه خارجی آن مشرف به صحن وشبستان اصلی بر روی بدنه آجری با کاشی سبز الصاق شده به سال1278 هجری قمری باز می‌گردد.

مسجد دمیریه از سطح معبر عمومی پایین‌تر است و فاقد صحن و میانسرا و دیگر اجزای معماری رایج در ساخت مساجد و بناهای مذهبی بوده و همچون اغلب مساجد شهر زنجان به فراخور نیاز عامه مردم و ذوق و سلیقه و امکانات معماران محلی و در پی گسترش فضای تکایا در طول زمان بوجود آمده از این‌رو معمار محلی تنها به ساخت شبستان‌های ستون‌دار ومردانه و زنانه و محراب اکتفا کرده است.

شبستان اصلی مسجد دمیریه دارای هفت ستون آجری که طاق و قوس‌های هلالی آن به زیباترین شکلی به روش آجر چینی و تکنیک پتگین وآرایش شده و از این نظر در میان مساجد تاریخی شهر زنجان بی‌نظیر و منحصر بفرد است. زمان ساخت این مسجد طبق تاریخی که بر روی پیشانی محراب نقش شده، احتمالاً به سال 1308 هجری قمری باز می‌گردد و بدین ترتیب با 112 سال قدمت در شمار مساجد دوره قاجار قرار گرفته است.

مسجد یری بالا

مسجد یری بالا در بافت قدیم شهر زنجان در محله‌ای معروف به همین نام قرار دارد. این مسجد که دارای معماری بسیار شکیل و زیبا در نمای داخلی است، در سال 1319هجری قمری یعنی پنج سال قبل از شروع انقلاب مشروطیت سال 1324 هجری قمری توسط مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید ساخته شده است.

مسجد یری بالا، نیز مطابق الگوی معمول در ساخت مساجد این خطه به سبک چهل ستونی بنا شده است. در میانسرای مستطیل شکل آن آب انباری قرار دارد که نحوه اجرای سازه‌های معماری آن مطابق با سبک معماری خود مسجد است و از این رو احتمال دارد که مسجد آب انبار در یک زمان ساخته شده باشد.

مسجد یری بالا دارای دو صحن وشبستان بوده که شبستان مرکزی آن دارای نمای آجرکاری است. در بدنه وسقف و شبستان زنانه دارای نمای گچ‌کاری‌شده‌ای است. طاق‌ها و تویزه‌ها و قوس‌های زیبای این شبستان‌ها به صورت هلالی بر روی ستون‌های یکپارچه سنگی استوار شده است. ستو‌ن‌های سنگی این مسجد که در بدنه بعضاً دارای شیارهای مورب و موجی بوده سرستون‌های مقرنسی شکل ستون‌های مسجد وکیل در شیراز را به نوعی در اذهان تداعی می‌کند. منبر چوبی و درهای حائل دو شبستان که دارای طرح‌های گره چینی زیبایی است غنای تاریخی و هنری مسجد را دوچندان کرده است.

آنچه این مسجد را در میان مساجد شهر زنجان می‌تواند منحصر به فرد کند برای صحیح قبله آن است که توسط مرحوم شیخ ابراهیم حکمی ساخته شده و براساس مطالعاتی که توسط مهندسان آلمانی در سال 1312 هجری شمسی انجام شد جهت قبله این مسجد منطبق با صحیح‌ترین و دقیق‌ترین وضعیت ممکن تعیین شد.

اجرای تزئینات بسیار زیبای آجرکاری با طرح‌های متنوع خفته وراسته – حصیری پتگین همراه با محرابی مزین به طرح‌های تزیینی در بخش‌هایی از نمای داخلی وخارجی به سبک قاجاری تعلق این بنا رابه اواخر عهد قاجار مسلم و محرز می‌سازد. مسجد یری بالا بیش از یکصد سال قدمت دارد و در سال 1322هجری شمسی یعنی دو سال قبل از غائله حزب توده در زنجان توسط آقا شیخ یعقوب علی مقدم مرمت وتعمیر شده است.

حسینیه اعظم

آستان مقدس حسینیه اعظم زنجان یکی از اماکن متبرک و معنوی استان زنجان است که آوازه و شهرت آن به برکت توجهات خاصه حضرت سیدالشهدا (ع) جهانی شده است. قدمت این مکان به حدود یک قرن پیش می‌رسد این حسینیه توسط دو نفر به نام‌های حاج میرزا محمد نقی و حاج میرزا بابایی وقف شد.

آرامگاه ملاحسن کاشی عمارتی در نزدیکی گنبد سلطانیه، توسط شاه طهماسب اول به افتخار ملاحسن کاشی عارف قرن ۱۴میلادی بنا شده‌است. تکمیل معماری داخلی بنا توسط فتحعلی‌شاه قاجار در دوران قاجار و قرن نوزدهم میلادی انجام گرفته ‌است.

تاریخچه مسجد زینبیه اعظم

از تاریخچه زینبیه زنجان اسناد مکتوب زیادی در دسترس نیست. اما نقل قول‌های فراوانی سینه به سینه درباره این مسجد گفته شده است. یکی از این موارد این است که در روزگار گذشته باغچه‌ای درون کهن دژ زنجان قرار داشته است. صاحب باغچه هر روز از گوشه‌ای از باغچه که در آن گل‌های محمدی روئیده بود صدای ناله «یا زینب» می‌شنود، حتی گاهی گویی چراغی زیر گل‌ها روشن می شود. بدین ترتیب صاحب باغچه تصمیم می‌گیرد آن قسمت را به تکیه‌ای تبدیل کرده و نام آن را زینبیه بگذارد. از این رو محلی که باغچه در آن قرار داشت از آن زمان تاکنون به محله زینبیه معروف می‌شود.

به گفته حاج سجاد احمدپور، رئیس هیات امنای مسجد زینبیه، این اتفاق بین سال‌های ۱۰۲۰ تا۱۰۲۲ هجری قمری رخ داده است.

موزه آثار شهدا

موزه شهدای زنجان تحت نظارت بنیاد شهید استان در سال 1378 در خانه توفیقی افتتاح شد. بنای توفیقی در بافت تاریخی و قدیمی شهر در محله معروف به غربییه بالا که به محله خرابه رجی نیز مشهور بوده قرار دارد. این بنا از شمال غرب نزدیک به دروازه رشت و از جنوب نزدیک به دروازه است. بنای توفیقی از بناهای اواخر دوران قاجار و اوایل پهلوی بوده و به شماره 2664 مورخ 87/12/25 به ثبت آثار ملی کشور رسیده است. بنای توفیقی از نقطه نظر سبک معماری و سیاق تزئینی مصادیق الگوی تقارن و رایج در اواخر قاجار و اوایل پهلوی بوده و منزل اولین شهردار زنجان (آقای علی­‌اکبر توفیقی) است.

مجموعه تاریخی شیخ براق یا چلپی اوغلی

این بنای تاریخی متعلّق به عارف بنام این زمان، شیخ براق بابا از بزرگان مسلک مولویه و از خاصان در بار سلطان محمد خدابنده در دوره ایلخانی است. همچنین باستان شناسان و محقّقان، این مجموعه را به سلطان چلپی منسوب نموده و تاریخ احداث بنا را سال 728 هجری قمری بیان نموده اند.
مقبره شیخ براق یا چلپی اوغلو که در کنار آن خانقاهی مربوط به همین دوره وجود دارد از نوع مقابر برجی شکل قرون میانی اسلامی است و قابل مقایسه با مقبره امام زاده جعفر اصفهان می باشد .
عدّه ای از محققان و باستان شناسان بنای خانقاه را مقدّم بر مقبره سلطان چلپی می دانند و بعضی از آنان، تاریخ احداث مقبره را مقدّم بر خانقاه اعلام نموده اند. این اثر به شماره 167 در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده است.

گرمابه حاج ابراهیم

گرمابه مزبور موسوم به حاج ابراهیم سرمدیان از جمله ابنیه عام المنفعه و اوقافی بوده که بصورت استیجاری در تحت اختیار خانواده سرمدیان است این بنا در راسته بازار بالا، کوچه سقّالر، ضلع جنوبی بازار قرار گرفته است. ورودی اصلی این بنا رو به شمال (بطرف بازار) بوده که در سمت چپ ودر کنار آن درب بزرگی چوبی، برای استفاده و دسترسی به پشت بام و یا موتور خانه فعلی قرار گرفته، نمای ورودی بنا در حال حاضر ساده و بدون تزئینات خاصی با روکشی از سیمان سفید است.
در بدو ورود به حمام و قبلا از وارد شدن به هشتی ، با ایجاد سه پله اختلاف ارتفاع بین کف کوچه و هشتی ( در حدود 115 سانتی متر ) حل شده است. هشتی مزبور بشکل مربع مستطیل و در جهت شرقی غربی بوده که در دو ضلع شرقی غربی آن دو مدخل دیده می‌شود .ورودی غربی (موسوم به سردخانه دهلیزی است باریک با سقفی کوتاه به شکل زانویی بوده که در نهایت به سربینه (رختکن ) ختم می‌شود همچنین ورودی شرقی راهرویی است به شکل L در ابعاد 28/1×80/3 سانتی متر که به سربینه می‌رسد.

سربینه ( رختکن )
این قسمت فضایی است چهار ایوانی به شکل مربع مستطیل که در جهت شمال به جنوب کشیده شده است . ایوانها بصورتی قرینه و در چهار جهت اصلی شمالی جنوبی و شرقی غربی تعبیه گردیده‌اند، کف سربینه نسبت به کوچه در رقم 180 سانتی متری است. .

در قسمت مرکزی این فضا، گنبد بزرگ بر جرزهای جانبی استوار شده و در مرکز این گنبد نیز یک نورگیر قرار گرفته که در سه جانب آن (شرقی، جنوبی، غربی) بر روی ساق گنبد سه نورگیر کوچکتر تعبیه گردیده است. فضای سربینه دارای تاسیسات و ملحقاتی از جمله سردخانه و قهوه‌خانه است که سردخانه در ضلع غربی بصورت دهلیزی بوده که ورودی آن از هشتی اول تعبیه شده است.

میل خوئین

در ابتدای ورود به روستا و قبل از هر چیز وجود بنایی برج مانند بر فراز ارتفاعات ضلع غربی روستا توجه هر بیننده را به خود جلب می نماید.

این بنای تاریخی با ارتفاعی بالغ بر 10 متر بصورتی مسلط با بهره‌گیری از ارتفاعات طبیعی موجود می‌توانسته منطقه پیرامون را تا شعاع ده‌ها کیلومتر از نظر حفاظت تحت پوشش قرار داده و همچنین به عنوان یک میل راهنما برای مسافران و کاروانهای خسته و تازه از راه رسیده که همواره از بیم گم‌شدن راه در هراس و نگران بودند امید بخش و خوش‌آیند باشد.

بطور کل این بنا از دو بخش بدنه وگنبد تشکیل یافته که قسمت تحتانی(بدنه) با پلان مدوّر و با استفاده از مصالح لاشه سنگ و ملاط گچ و آهک و قسمت فوقانی ( گنبد ) با بهره‌گیری از آجر و ملاط بر پا شده است.

گنبد از نوع زنگوله‌ای و دو جداره است و در ارتفاع حدوداً 5 متری بنا در اضلاع شرقی و غربی دو پنجره (منفذ) برای دیده بانی و نظارت بر منطقه در نظر گرفته است.

خانه شیخ‌الاسلامی
خانه شیخ الاسلام بر روی یک شیب ملایم قرار گرفته که ضلع شمالی آن به خیابان امام و جنوبی به کمربندی خیام می رسد .این بنا در مجموعه حریم بازار واقع شده که در ضلع شرقی آن خیابان فردوسی و در ضلع شمالی مجموعه بازار تاریخی و خیابان ضیائی است در ضلع غرب کوچه شیخ الاسلام و در جنوب نیز به بافت قدیمی و کوچه حسینیه منتهی می‌‌شود.

منزل شیخ الاسلام به سبک خانه‌های قدیمی زنجان و با مصالح سنگ‌، آجر و ملاط در یک طبقه کار شده ورودی در ضلع غربی و اتاق‌ها برگرد حیاطی مشجر واقع شده تالار اصلی در ضلع شمالی بنا با تزیینات گچبری و سقف لمبه کاری شده خودنمایی می‌کند در ضلع جنوبی حیاط تالار اینه است. این تالار نیز دارای گچبری بسیار زیبیا با نقوش گیاهی و حیوانی و مقرنس بنا بصورت مسطح با تیرهای چوبی و پوشش ملاط کاه گل بوده در سالهای اخیر با پوششی از اسفالت ایزولاسیون شده است .

خانه شیخ الاسلام از جمله ابینه قدیمی با تزئینات حائز اهمیت بوده که می توان از آن به عنوان یک نمونه کامل از تزئینات خانه‌های قدیمی استان زنجان نام برد. از جمله تزئینات بکار رفته در بنا می‌توان به وجود گچبری‌های بسیارزیبا مزین به نقوش حیوانی و گیاهی ریال مقرنسکاری، تالارهای ضلع شمالی و جنوبی، لمبه‌کاری سقف وجود اتاق‌هایی گرد حیاط، نقاشی ستون‌های تالار و غیره … اشاره کرد.

غار خرمنه سر

این غار در کوه بلند و سر به فلک کشیده خرمنه سر در سمت شمالی روستای ده بهار (شاه نشین) واقع شده که غار عظیم و با ابهت خرمنه سر نیز در دل این کوه و در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

سنگ های خارا و سنگ های سفید آهکی به صورت ستون های استالاکتیت و آویزه های استالاگمیت مانند چلچراغ های زیبا از سقف این غار آویزان است و زیبایی خاصی به آن بخشیده است.

در این غار چاه های بسیار و دره های خطرناک و لغزنده ای وجود دارد و برای بازدید از آن حتماً باید از وسایل غارنوردی و کوهنوردی بهره گرفت.

با توجه به فضاهای تالار مانند دهلیزهای زیبا و دخمه ها، این غار احتمالاً از زیستگاه های انسان های نخستین بوده است.

برای رسیدن به دهانة این غار ابتدا باید از بستر رودخانه ای که از کوه های شمالی شانشین سرچشمه می گیرد، گذشت و از میان درختان سر سبز زیتون و انجیر عبور کرد و به سوی ارتفاعات شمالی پیش رفت.

دریاچه پری

دریاچه پری در دهستان اوریاد از توابع بخش مرکزی شهرستان ماهنشان و 152 کیلومتری شهر زنجان و 45 کیلومتری شهر ماهنشان قرار دارد. این دریاچه یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی شهرستان ماهنشان است و تقریباً تنها دریاچه طبیعی استان زنجان محسوب می‌شود. دریاچه پری که نام دیگر آن خندقلو می‌باشد، در حدود 500 مترمربع مساحت دارد و با چشم‌اندازی بسیار زیبا در میان یک دشت وسیع گسترده شده است. بهترین زمان سفر به این منطقه اواخر بهار و اوایل تابستان است.

دودکش جن

دودکش جن در 20 کیلومتری شهر ماهنشان و 120 کیلومتری زنجان قرار دارد. این پدیده طبیعی در اصطلاح زمین‌شناسی «هودو»(Hoodoo) نامیده می‌شود و در اصل نوعی سنگ به شکل قارچ می‌باشد که بر اثر فرسایش پدید آمده و شبیه به مناره بلند و نازکی است که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است. هودوها بیشتر در آمریکا دیده می‌شوند که یک نمونه از آن‌ها در منطقه برایس کنیون می‌باشد که تصاویر آن نیز بسیار مشهور است. در غرب رودخانه می‌سی‌سی‌پی و شرق کوه‌های راکی آمریکا و کانادا نیز این پدیده‌های طبیعی دیده شده‌اند. در کپه داغ ترکیه نیز وجود دارند که مردم داخل آن‌ها زندگی می‌کنند. در صربستان و تایوان نیز این مناظر دیده شده‌اند. در بخش فرانسوی کوه‌های آلپ این پدیده را به نام «خانم‌هایی با موهای درست شده» می‌شناسند. در روستای وردیج در نزدیکی منطقه وردآورد نیز نمونه‌هایی وجود دارد که به خاطر شکل و نوع فرسایش، آن‌ها را هودو می‌نامند اما فقط در زنجان آن‌ها را دودکش جن نام گذاشته‌اند که در این خصوص دلیل مشخصی وجود ندارد و شاید به اعتقادات کهن مردم این خطّه برمی‌گردد.

عمارت دارایی

عمارت دارایی زنجان از بناهای قدیمی شهر زنجان است و در مرکز شهر زنجان موسوم به سرچشمه که در ضلع شمالی مجموعه تاریخی سبزه میدان و قسمت غربی خیابان طالقانی قرار دارد، واقع شده است. این بنای ارزشمند متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول می‌باشد. عمارت دارایی با پلان مستطیل شکل در داخل باغی به مساحت 18 هزار مترمربع، به ابعاد 15×22 متر بنا شده است. این بنا در سه طبقه و با خصوصیات معماری دوره پهلوی از قبیل پنجره‌های متعدد، تراس و قرینه‌سازی در طبقات ساخته شده است. مصالح به کار رفته در این بنا سنگ، آجر، آهک، سیمان و آهن است که در این میان آجر عمده‌ترین مصالح می‌باشد. این عمارت حاصل فعالیت و نوآوری معمارانی همچون وارطان هوانسیان، پل آبکار و گابریل گورکیان می‌باشد که در دهه‌های نخست قرن بیستم، تأثیر بسیار مثبت و مهمی بر روی معماری نوین ایران داشتند.

متأسفانه طی سال‌های اخیر به علت ایجاد خیابان، قسمتی از این بنای زیبا و درختان آن تخریب شده است.

این بنای تاریخی از سال 1390 خورشیدی به موزه هنرهای سنتی و صنایع دستی زنجان تبدیل شده است. آثار نمایشی این موزه شامل انواع ظروف مسی قلمزنی شده دوره قاجار، انواع چاقو و شمشیر، گلیم، چاروق و مصنوعات ملیله‌کاری شده می‌باشد. این موزه همه روزه به جز روزهای دوشنبه پذیرای بازدیدکنندگان می‌باشد.

موزه غله زنجان

موزه غله زنجان در محل کارخانه بوجاری زنجان احداث شده است. این سیلو در فاصله سال‌های 1940 تا 1945 میلادی در خلال جنگ جهانی دوم و قبل از اشغال ایران توسط متفقین توسط آلمانی‌ها ساخته شد. گندم پس از تحویل به سیلو ابتدا به طور کامل توسط دستگاه‌های بوجاری تمیز و پاک‌سازی شده و گندم بدون هرگونه مواد خارجی در چهار کندوی بتنی موجود در این سیلو ذخیره می‌شود. ظرفیت این سیلو 1000 تن گندم بوجاری شده است که این میزان برای منطقه خمسه کافی بوده و کل گندم منطقه و بخشی از گندم مناطق اطراف به سیلوی مورد نظر تحویل می‌شد. این سیلو دارای 4 طبقه بوده و یکی از نکات جالب آن استفاده از پرچ در نرده‌های پله‌های طبقات است.

دستگاه‌های بوجاری این سیلو با مارک «میاگ» هنوز به طور سالم موجود بوده و شامل دستگاه‌های الک بوجاری، دستگاه حلزونی، دستگاه شن‌گیر، دستگاه ترییور و الواتورهای کاسه‌ای می‌باشد که برای جداسازی ذرات درشت و مواد خارجی، جداسازی سیاهدانه، جداسازی ذرات شن و ماسه و انتقال گندم بین طبقات می‌باشد. شرکت میاگ آلمان پدر صنعت آرد در جهان محسوب شده که بعدها شرکت ترکیبی بولر- میاگ تأسیس گردید. امروزه شرکت بولر آلمان قوی‌ترین شرکت سازنده ماشین‌آلات آردسازی است.

پل میر بهاءالدین

پل میر بهاءالدین در شهرستان زنجان در محور جنوبی حومه شهر زنجان در مسیر زنجان به کردستان بر روی رودخانه زنجانرود قرار دارد. این پل توسط یکی از متمولین شهر به نام حاج میرزا بهاءالدین زنجانی که از تجار معروف ناحیه خمسه بود در سال 1312 هجری قمری (زمان حکومت ناصرالدین شاه) ساخته شده است. این پل حدود 100 متر طول دارد و عرض آن با احتساب جان‌پناه‌ها، به 6/70 متر می‌رسد. ارتفاع پل در بلندترین نقطه آن از سطح رودخانه حدود 11 متر است و دارای سه دهانه با طاق جناغی می‌باشد که دهانه میانی از دو دهانه دیگر بزرگ‌تر است. این پل کاملاً از آجر ساخته شده و در نمای داخلی بزرگ‌ترین طاق آن با خط معقلی بسیار زیبا تاریخ ساخت آن همراه با عبارت «یاعلی» به صورت قرینه نقش شده است. پایه‌های پل روی سطح سنگ‌فرش شده قرار دارد و از قطعات سنگ تراشیده و ملات آهکی ساخته شده و تا ارتفاع 1/40 متری سطح آب، بالا آمده است. در این ارتفاع، پاکار طاق و بدنه اصلی پل با آجرهایی به ابعاد 5×24×24 سانتی‌متر شروع می‌شود. روی هر یک از پایه‌ها دو غرفه بر روی یکدیگر ساخته شده است. این غرفه‌ها علاوه بر عبور دادن آب‌های طغیانی، وزن و فشار وارد بر پایه‌ها را نیز کم می‌کنند. علاوه بر این تدبیر، برای کاهش وزن پل، فضاهای جانبی سه دهانه بزرگ پل را به صورت توخالی درآورده‌اند تا طاق‌ها توان بیشتری برای تحمل فشار داشته باشند.

غار گلجیک

غار گلجیک در 35 کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان در روستای گُلجیک در ارتفاعات مشرف به روستای حاج اَرش واقع شده است. این غار عظیم به ‌طور طبیعی از فرسایش سنگ‌های آهکی موجود در غار پدید آمده و با داشتن آب و هوای مناسب داخل آن، مأمن انسان دوران پیش از تاریخ بوده است. ابعاد آن 100×700 متر و ارتفاع تقریبی آن 50 متر است. داخل غار آثار زیستی انسان متعلق به 16 تا 30 هزار سال قبل از میلاد را نشان می‌دهد. در داخل غار ابزار، ادوات، تیغه‌های سنگی و استخوان حیوانات شکاری به مقدار فراوان دیده می‌شود. آنچه که بیشتر از همه درخور بررسی، مطالعه و اهمیت است، آثار معماری موجود در داخل غار و محصور نمودن فضاهای زیستی و تعیین حریم‌ها و مطرح بودن مالکیت در آن می‌باشد. صخره‌های جنوبی غار از سنگ‌های مرمر سبز بسیار ارزنده تشکیل گردیده که می‌تواند مورد بررسی و بهره‌برداری قرار گیرد. روستای گلجیک دارای مناظر طبیعی بسیار زیبایی می‌باشد. روبروی این غار کوهی وجود دارد که دارای آثار باستانی بسیار قدیمی می‌باشد و اهالی محل آن را بلوتی می‌نامند. در داخل غار گلجیک تعدادی خفاش نیز زندگی می‌کنند.