پاکستان در دوراهی انتخاب بین ایران و عربستان

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، مجله فارین پالسی در تحلیلی نوشت:‌ شاید این روزها باید بیشتر به این جمله توجه کرد که خاورمیانه به‌سختی روی آرامش را می‌بیند. بازیگران این منطقه گاه‌به‌گاه دست به اقداماتی می‌زنند که به‌هیچ‌وجه قابل‌ انتظار نیست.

این بار نوبت عربستان شده است که با انجام حملات هوایی به یمن آغازکننده مجموعه‌ای از اتفاقات ناگوار شده است. نکته تأسف‌بارتر است که پاکستان با اطاعتی کورکورانه، دنباله‌رو راه عربستان در این مسیر شده است. زمانی که نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان در اوایل ماه مارس عازم ریاض شد، صدای انتقادی از او از داخل پاکستان شنیده نشد. نخست‌وزیر پاکستان عازم ریاض شد تا با پادشاه جدید دیدار کند. شاید این دیدار در جواب دریافت یک و نیم میلیارد دلاری بود که شریف در ابتدای دوران قدرتش از دوستان سعودی خود گرفت. نخست‌وزیر پاکستان این مبلغ را دریافت کرد بدون آنکه در ظاهر متعهد به تأمین منافع عربستان بشود.

پس از آن نیز امیر قطر راهی اسلام‌آباد شد و در مورد میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری و ارتقا روابط تجاری با پاکستان سخن گفت. پس از آنکه امیر قطر پاکستان را ترک کرد، یک تانکر حامل گاز طبیعی مایع وارد اسلام‌آباد شد که این محموله نشان‌دهنده آغاز قراردادی بود که ارزش آن حدود 22 میلیارد دلار تخمین زده شد. با این قرارداد، اتفاقاتی در حال رخ دادن بود اما درک و فهم این نشانه‌ها از داخل پاکستان کار چندان ساده‌ای نبود. زمانی که عربستان از تشکیل یک ائتلاف برای انجام حملات هوایی در یمن سخن به میان آورد، تکه‌های این پازل کامل شد؛ حال پاکستان در مسیر ورود به یک جنگ منطقه‌ای قرار دارد.

پس از آنکه در روز اول آوریل نماینده‌ای از پاکستان وارد ریاض شد، بر همه مشخص شد که توافقی بین دو کشور شکل گرفته است. خبرگزاری رسمی عربستان در خبری فوری اعلام کرد که تعدادی از کشورها از جمله پاکستان، مایل به حضور در این عملیات هستند. تسنیم اصلان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان اعلام کرد که درخواست عربستان از پاکستان برای حضور در این ائتلاف علیه حوثی‌های یمن، موردبررسی مقامات اسلام‌آباد قرار خواهد گرفت. نواز شریف نیز این جریان را تکمیل کرد و در نشستی در اسلام‌آباد گفت که هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی عربستان با پاسخ سخت پاکستان روبه‌رو خواهد شد. در این میان منابع خبری به این موضوع اشاره کردند که پاکستان به‌منظور حضور در این ائتلاف، کمک‌ها و مبالغ فراوانی دریافت کرده است. در این میان برخی گزارش‌ها می‌گفت پاکستان از این حملات حمایت دریایی به عمل آورده است.

به احتمال زیاد نماینده دولت پاکستان در مورد جزئیات قرارداد و اعزام نیرو برای کمک به سعودی‌ها، چندان مخالفتی از خود نشان نداده است. با این حال دموکراسی نوپای پاکستان و رسانه‌ها به انتقاد از دولت پرداختند. احزاب مخالف خواستار بررسی تحولات یمن در کنگره شدند و نخست‌وزیر نیز در مقابل از برگزاری یک نشست مشترک در پارلمان خبر داد. این بحث آن‌قدر جدی شد که حزب تحریک انصاف پاکستان به تحریم چندماهه پارلمان پایان داد. درحالی‌که پارلمان به دنبال بررسی سیاست خارجی کشور در قبال یمن است. نتیجه نشست پارلمان پاکستان، مخالفت با مشارکت نظامی پاکستان در حمله به یمن و تشویق دولت به در پیش گرفتن رویکرد سازنده برای برقراری ثبات و صلح بود. دولت پاکستان اما تحت فشار آمریکا مواضع متفاوتی اتخاذ کرده است.

درحالی‌که پاکستان باید منافع خود را در نظر بگیرد، منازعات داخلی به‌عنوان ابزاری برای دریافت پول بیشتر از عربستان مورداستفاده قرار می‌گیرد. درنهایت محدودیت‌های مالی و نیاز به راضی نگه داشتن هم‌پیمانان، باعث ورود پاکستان به این درگیری‌ها می‌شود. هنوز میزان این مشارکت نامشخص است اما انتظار می‌رود منابع دریایی، جنگنده‌ها و تعدادی از نیروهای ویژه پاکستان در این ائتلاف شرکت کنند. سرازیر شدن میلیاردها دلار، قرارداد گاز طبیعی مایع با قطر و تعهدهایی مبنی بر ارسال کمک‌های دوستانه بیشتر، به دولت نواز شریف اجازه می‌دهد تا به تعهدات اقتصادی خود در داخل عمل کند. با این حال شرکت در یک جنگ منطقه‌ای، مشخصا چالش‌های کوتاه و بلندمدتی برای امنیت پاکستان خواهد داشت.

با توجه به اینکه خشونت علیه شیعیان و اقلیت‌ها در پاکستان از کنترل خارج شده است، تصمیم اعزام نیرو برای دریافت دلارهای بیشتر، مطمئناً باعث شعله‌ور‌تر شدن آتش اختلافات و ناآرامی‌های داخلی می‌شود. در حالی که موضوعات داخلی در حال ضربه زدن به پاکستان است، تصمیم برای پیوستن به عربستان در یک ائتلاف ضد ایران، کاری بیهوده است و علاوه بر بیشتر کردن تنش‌های داخلی، باعث منحرف شدن افکار عمومی نسبت به جنگ در مناطق قبایلی علیه شبه‌نظامیان می‌شود. این اتفاقات برای پاکستان نشان‌دهنده حوادثی در گذشته است که در آنجا کشور منافع استراتژیک خود را به بالاترین مزایده فروخت: مثل اینکه خلبان‌های پاکستانی برای سرکوب نیروهای یمنی در سال 1969 به کمک عربستان رفتند یا اینکه ژنرال ضیاء‌الحق با دریافت میلیون‌ها در دهه 80 میلادی، به مجاهدان افغانستانی کمک کرد تا علیه شوروی بجنگند. دولت نواز شریف در واقع فصل تازه‌ای را در این روال قدیمی گشود.

نمی‌توان ادعا کرد نواز شریف در موقعیتی است که بتواند درخواست سعودی‌ها را رد کند. بدون استقلال مالی، یک کشور نمی‌تواند به دنبال استقلال در زمینه سیاست خارجی باشد. با توجه به نیاز مداوم پاکستان به سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای حفظ اقتصاد خود، این کشور نمی‌تواند به درخواست شرکای خود جواب منفی بدهد. البته این مرتبه پارلمان است که در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کند و این موضوع را می‌توان تنها نکته مثبت این جریان دانست.