نفس‌های‌آخر دریاچه نمک قم/ زنگ خطر بحران زیست‌محیطی بیخ گوش هفت استان به صدا درآمد

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا به نقل از روزنامه ایران، قمی‌های دلواپس دریاچه وقتی می‌بینند یا می‌شنوند که دریاچه نمک نفس‌های آخر خود را می‌کشد یا خطر خشک شدن آن را تهدید می‌کند، آه از نهادشان بلند می‌شود. بحران دریاچه نمک قم از ۵۰ سال قبل آغاز شده و روند کندی را دنبال می‌کرده، اما از سال 82 همزمان با آغاز خشکسالی، این بحران شدت گرفته، به طوری که طی این سال‌ها، 11 روستای واقع شده در حد فاصل دریاچه نمک و«حوض سلطان»خالی از سکنه شده است.
7 استان درگیر این حوضه آبگیر
«سید احمد شفیعی»، معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه برای جلوگیری از مرگ این دریاچه همایشی با حضور و مشارکت 7 استان درگیر این حوضه آبگیر در 4 ماه سوم امسال برگزار خواهد شد، گفت: در این همایش 4 استان قم، تهران، مرکزی و البرز که به‌صورت کامل در این حوزه قرار دارند و استان‌های همدان، اصفهان و قزوین نیز که به صورت بخشی در این حوضه آبخیز سهیم هستند، حضور می‌یابند. معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با اشاره به اینکه قرار است وزارت نیرو برای مدیریت بحران دریاچه نمک، شورای هماهنگی با استان‌های درگیر این حوضه آبخیز را تشکیل دهد، تصریح کرد: در این زمینه تاکنون مکاتبات زیادی را انجام دادیم، اما هنوز پاسخی دریافت نکرده‌ایم. شفیعی مطرح کردن بحران این دریاچه در شورایعالی آب را از دیگر برنامه‌های این اداره کل دانست و اظهار داشت: قرار است این موضوع در جلسه شورایعالی آب که با حضور رئیس جمهوری و تعدادی از وزیران مربوط به حوضه آبی کشور برگزار می‌شود؛ مطرح شود. همچنین این موضوع را با نمایندگان مجلس شورای اسلامی درمیان گذاشتیم تا در صحن علنی مجلس مطرح شود. این مقام مسئول در اداره کل محیط زیست استان قم با تأکید بر اینکه وزارت نیرو باید برای بهبود وضعیت دریاچه نمک برنامه‌های خود را اعلام کند؛ یادآور شد: شرکت‌های آب منطقه‌ای، وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، اداره کل منابع طبیعی و هواشناسی استان‌های درگیر این حوضه آبگیر باید برای حل این بحران چاره اندیشی کنند چراکه هریک از آنها در وضعیت فعلی ایجاد شده این دریاچه دخیل هستند.
تأمین نشدن حقابه تالاب‌های استان قم
معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم به تأمین نشدن حقابه تالاب‌های استان در سال‌های اخیر اشاره کرد و یادآور شد: افزایش برداشت‌ها از منابع آب زیرزمینی درکنارعوامل طبیعی ازجمله کاهش شدید بارندگی‌ها و افزایش دمای هوا باعث بحران‌های زیست محیطی در این منطقه شده که علاوه بر استان قم، استان‌های همجوار را نیز تحت تأثیر قرارداده است. وی شوری زیاد آب را از ویژگی‌های مهم این دریاچه عنوان کرد و ادامه داد: این شوری به حدی است که در فصل تابستان قطعات نمک روی آب شناور می‌شود. زمین این دریاچه پوشیده از رسوبات نمک است که بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده‌ است.
پیشروی آب‌های شور و فراشوری آب چاه‌های کشاورزی
شفیعی درباره تأثیر شوری آب این دریاچه بر وضعیت زمین‌های کشاورزی منطقه، گفت: پیشروی آب‌های شور باعث نبود حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی و فراشوری آب چاه‌ها شده و روستاهای مجاور این منطقه را خالی از سکنه کرده زیرا برخی از ساکنان این خطه از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کنند. از سوی دیگر، این آب‌های شور توسط کشاورزان استخراج می‌شود و به زمین‌های کشاورزی انتقال می‌یابد و اراضی بواسطه میزان بالای نمک قابلیت کشت و کار را از دست می‌دهد. معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با بیان اینکه در شعاع 50 کیلومتری دریاچه هیچ روستایی باقی نمانده، افزود: تعدادی از ساکنان روستاها هم که تاکنون باقی مانده‌اند، با آبرسانی مدیریت می‌شوند. وی با ابراز تأسف از اینکه این بحران به سمت شهر قم هم درحال پیشروی است، خاطرنشان کرد: اگر شرایط به همین نحو ادامه یابد روستاهای باقی مانده نیز خالی از سکنه خواهد شد. از طرفی، پوشش گیاهی این دریاچه نیز از بین رفته و تبدیل به بیابان شده که آماده فرسایش و تبدیل شدن به کانون‌های ریزگرد است.
بحران ریزگردها برای پایتخت‌نشینان
وی با اشاره به اینکه بحرانی که دامنگیر دریاچه ارومیه شده، دریاچه نمک قم را نیز گرفته، تأکید کرد: چنانچه پایتخت‌نشینان بخواهند بحران ریزگردهای شهر خود را مدیریت کنند باید فکری به حال دریاچه نمک کنند، زیرا این دریاچه نزدیکترین کانون ریزگرد به تهران است، گرچه سایر استان‌هایی که در این حوضه آبخیز قرار دارند نیز باید برنامه‌های مدیریتی خود را برای در امان ماندن از مخاطرات این دریاچه ارائه دهند.
معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم با یادآوری این موضوع که آب 2 رود اصلی حوضه آبخیز دریاچه نمک قم یعنی «قمرود» و«قره چای» به صفر رسیده و بحرانی‌ترین شرایط میان حوضه‌های آبخیز کشور را پشت سر می‌گذارد، تأکید کرد: عوارض ناشی از وضعیت دریاچه نمک تنها این دریاچه را تهدید نمی‌کند و در استان نیز اثر‌گذار بوده و شوری چاه‌های آب و نابودی هکتارها اراضی کشاورزی ناشی از این رویداد است.
آسیب به پرندگان مهاجر
شفیعی با اشاره به اینکه تالاب‌های دریاچه نمک و حوض سلطان در سال‌های قبل پذیرای گونه‌های فراوانی از پرندگان بودند، اظهار داشت: دسته‌های بزرگی از فلامینگوها در شمال دریاچه زندگی می‌کردند که متأسفانه به دلیل نبود حقابه‌های زیرزمینی آسیب دیده‌اند. معاون فنی اداره کل محیط زیست استان قم همچنین براین نکته تأکید کرد که بسیاری از کشورها ازحضور پرندگان مهاجر درکشورهای خود نوعی گردشگری ایجاد کرده‌اند، اما دریاچه نمک با توجه به تمامی ظرفیت‌های خود در این زمینه مغفول مانده و به حال خود رها شده است؛ ظرفیتی که می‌تواند بهترین درآمدزایی را به دنبال داشته باشد.
فرصت‌های خوب گردشگری
وی با بیان اینکه دریاچه‌ای که می‌تواند فرصت خوبی برای گردشگری ایجاد کند، اکنون به دلیل کم توجهی و شایدهم بی‌توجهی‌ها موجب بحران ریزگردها شده، اظهار داشت: این بحران به دلیل بی‌مهری به حقابه‌های این دریاچه نه تنها تنوع زیست محیطی را متأثر کرده بلکه از تعداد پرندگان مهاجر در منطقه کاسته و منابع طبیعی و اراضی کشاورزی را به نابودی کشانده است. به گفته شفیعی ریزگردها طی روندی 40-30 ساله شروع و توسعه یافته و در حال حاضر 400 هزارهکتار از اراضی استان قم مستعد بیابانی شدن است و 40 هزار هکتار دیگر نیز در معرض ریزگردها قرار دارد که این مسأله به معنای نابودی اکوسیستم است.