با جواد ظریف چه کنیم؟

با حدود سی سال آشنایی و دوستی با آقای دکتر جواد ظریف در تدین و تعهد او به منافع کشور تردیدی ندارم.منتهی برای تصدی وزارت خارجه این دو مهم کافی نیست. تبحر دیپلماتیک شرط مهمی برای مدیریت وزارت خارجه است.جواد یک دیپلمات متبحری است که در وزارت خارجه از کارشناسی به وزارت رسیده ، روندیکه سایر وزرای خارجه ما تجربه نکردند.

جواد به هیچ خط و جناحی سیاسی داخلی وابسته نیست. این ویژه گی برای سکاندار وزارت خارجه حسن بزرگی است اما برخی از دوستان او نگران هستند که کمبود عقبه یک جناح قدرتمند سیاسی در شرایط داخلی فعلی کشور، موجب ضربه پذیری او در مقابل هجمه های جناحی –سیاسی داخلی شده و در صورت ادامه این روند ممکن است که اورا از ادامه کار مایوس کند. چون او دلبستگی به پست وزارت ندارد. دوستان میدانند که جواد هیچ تمایلی به پذیرش پست وزارت خارجه نداشت. اصرار دکتر روحانی و تشویق های بزرگانی همچون جناب حجت الاسلام و المسلمین ناطق نوری و دکتر علی لاریجانی باعث شد که او این مسئولیت را بپذیرد.

بدون تردید پرونده هسته ای ایران یکی از پیچیده ترین پرونده های تاریخ معاصردیپلماسی جهان است.من بدلیل آشنایی با پیچیده گیهای سیاسی-امنیتی و حقوقی این پرونده ، میدانستم که این پرونده مهمترین موضوع حیات سیاسی و مدیریت جواد بر وزارت خارجه خواهد بود. در تیر ماه 1382 ، هنگامیکه هنوز قطعنامه الزام آور شورای حکام آژانس بین المللی انرزی اتمی صادر نشده بود، جواد و سایر دوستان وزارت خارجه فوق العاده نگران عواقب موضوع بودیم. زمانیکه در داخل کمتر صدایی بلند بود و بسیاری از سیاسیون هم باور نداشتند که این پرونده چه ریسکهای بزرگی برای امنیت ملی ایران میتواند در پی داشته باشد. درآن دوران جواد و همه بچه های تیم هسته ای هر چه در توان داشتیم بکار گرفتیم که پرونده به شورای امنیت سازمان ملل نرود و ایران تحریم نشود که به لطف خدا تلاشها با حمایت بزرگان نظام هم موفق بود.

بعد از انتخابات ریاست جمهوری 1384 شرایط کاملا تغییر کرد. جواد هم خیلی زود با اصرار آقای احمدی نژاد از مسئولین نمایندگی ایران در سازمان ملل کنار گذاشته شد و خانه نشین و بازنشسته شد. روزی در دوران خانه نشینی از او پرسیدم جواد! چه میکنی؟ گفت: " اوقات را در خانه بیشتر در کنار مادرم صرف میکنم البته گاهی هم هنری بخرج داده و شیرینی هم می پزم وبرای خالی نبودن عریضه یک تدریس در دانشکده وزارت خارجه هم دارم".

اما آنچه که از آن دوران هنوز برای من معماست این است قطعنامه پشت قطعنامه و تحریم پشت تحریم با سرعتی سرسام آور علیه ایران صادر میشد و برخی از متصدیان امر هم یا از تحریمها استقبال میکردند، برخی کم اهمیت تلقی مینمودند و برخی هم خاموش بودند ،و برخی هم که مثل آقای علی لاریجانی که تلاش کرد تا راهی برای توقف تحریمها پیدا کند، به محض اینکه در آستانه موفقیت قرار گرفت، عزل شد. نهایت اینکه باور نمیکردم ایران عزیز با توطئه استکبار و با کف و هورای برخی در داخل ، به این راحتی و با این سرعت تحت گسترده ترین تحریمهای تاریخش قرار گیرد و آب هم از آب تکان نخورد.

وقتی توافق هسته ای در 14 جولای 2015 صورت گرفت ، قاعدتا جواد نفس باید راحتی خواهد می کشید چون توافقی را امضاء کرده که قدرتهای جهانی هم غنی سازی و آب سنگین ایران را پذیرفته اند ، هم تحریمها برداشته میشود، هم تکنولوژی پیشرفته در اختیار ایران قرار میگیرد و هم قفل روابط خارجی بویژه روابط با جهان پیشرفته باز میشود. کسانیکه دستی درآتش دیپلماسی بین الملل دارند، خوب میدانند که بیرون کشیدن ایران از زیر اقیانوسی از تحریمهای یک جانبه و چندجانبه و بین المللی و از جهنم شورای امنیت سازمان ملل چه کار دشواری است.

دوماه و نیم بعد از توافق هسته ای او را در نیویورک دیدم اما غمگین و نگران تر از همیشه. گفتم "جواد! خسته نباشی. با لطف خدا و حمایت مقام معظم رهبری توافق خوبی بدست آمد.چرا نگرانی" ؟ گفت:" حسین!قبول دارم. بدون لطف خدا و حمایت آقا ممکن نبود. اما تا اینجای کار یکطرف و از اینجا به بعد هم یکطرف! از الان مصیبت من در داخل شروع میشود".او درست میگفت. آنچه که در داخل بعد از توافق هسته ای دیدیم، غیرقابل تصور بود.گمان میکنم فشاری که در داخل بعد از توافق هسته ای به جواد آمد، بیش از فشارهای کل دوران سی ساله خدمتش در وزارت خارجه بود.با دیدن این اوضاع معمای لاینحل من هم دوبل شده، اول اینکه چه اوضاع داخلی داریم که تحریم شدن کشور این همه راحت و سریع و دوم اینکه بیرون کشیدن کشور از زیر بار ظالمانه ترین تحریمها، اینهمه دشوار.

جواد و همکارانش به یمن حمایت رهبری حاذق، رییس جمهوری استراتژیست ، رییس مجلسی هوشمند ، رییس سازمان انرژی اتمی ای دانشمند و شجاع ، وزیر دفاع –سردار سپاهی غیور و ملتی بزرگ ، در انجام این وظیفه تاریخی موفق شدند. بدون شک این دستاورد نظام جمهوری اسلامی و ملت بزرگ ایران است و نه یک فرد یا جناح. درعین حال اگر ان عزیزان در کل دوران تصدی شان فقط همین یک قلم کار را کرده باشند، کارنامه موفقی داشته هرچند که خدماتشان بیش از اینهاست.

اما با برجام، مثلث صهیونیسم، وهابیهای تکفیری و جناح بازهای آمریکا شدیدترین ضربه را بعد از انقلاب اسلامی 1357 نوش جان کردند و لذا اتحاد شومی برای جبران آن تشکیل داده اند که دفع آن ماموریتی بزرگ پیش رو برای جواد خواهد بود. بعد از حل بحران هسته ای جواد باید برای تلاش جهت حل بحران های منطقه ای و روابط آشوب زده با همسایگان حاشیه جنوبی خلیج فارس بویژه عربستان اهتمام ویژه بخرج دهدکه البته شروع کرده است. بعد از دو بحران جنگ تحمیلی و هسته ای، امروز امنیت ملی ایران بخاطر بحرانهای سوریه، عراق،افغانستان، تروریسم تکفیری،یمن، لبنان و فلسطین سخت در مخاطره است. مدیریت سازنده و کارساز برای مهار این بحرانها کاری نیست که جواد به تنهایی بتواند از عهده آن برآید. هیچ وزیرخارجه ای هم بتنهایی قادر نخواهد بود. جواد یک مذاکره کننده بین المللی قدرتمندی است که این سرمایه با حمایت و تدبیر بزرگان و اتحاد و همدلی ملی جناحهای سیاسی، کارساز خواهد شد بشرطیکه جناحهای سیاسی ما مصالح سیاست خارجی را قربانی دعواهای جناحی داخلی نکنند.

آنچه که جواد نیاز دارد اینکه از نامهربانیهای دوران مذاکرات هسته ای دلسرد نشده و جسورانه دستگاه دیپلماسی را فعالتر نموده ووارد صحنه منطقه ای شود.آنچه که جناحهای سیاسی داخلی ما باید عنایت بیشتری داشته باشند، این است که مدیر دستگاه دیپلماسی ما در این شرایط فوق العاده خطرناک و بهم ریخته منطقه و کینه توزیهای جدید مثلث صهیونیسم، وهابیهای تکفیری و جناح بازهای آمریکا نیازمند حمایت است و نه تحقیر وتهدید. جواد از خانواده ای متدین و متمول میاید ، هم سالم است، هم مستغنی از مال و پست اما تک پسر بوده و لذاظریف است،هرچند که در مقابل فشارهای داخلی در دوران مذاکرات هسته ای خوب مقاومت کرد. به امید اینکه همه او را یاری کنند و به پیروی از رهبر معظم انقلاب هرروز برای موفقیت او دعا کنند.

منبع: روزنامه ایران

*دیپلمات و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در دولت اصلاحات