انتشار تصاویری از قبل و حین انفجار یک ستاره

به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از ScienceAlert، زایش یک ستاره نو در یک ابر غول‌آسایی که از گاز و غبار ساخته شده است، رخ می‌دهد. این ابر با کشش گاز و غبار به درون با نیروی گرانش آغاز به فروپاشی می‌کند و صدها ستاره جوان به وجود می‌آورد. هر ستاره جوان یا پیش‌ستاره با ساخت انرژی هسته‌ای آغاز به درخشش می‌کند. سپس ستاره میلیاردها سال از سوخت هسته‌ای بهره می‌گیرد و پرتو افشانی می‌کند. ولی سرانجام گازها که به عنوان سوخت واکنش هسته‌ای ستاره عمل می‌کنند، پایان می‌یابد. برآیند اینکه ستاره داغ و داغ‌تر می‌شود، تا جایی که ستاره به یک غول قرمز تبدیل می‌شود. هنگامی که همه سوخت ستاره پایان یافت، ستاره در خود کوچک می‌شود و تبدیل به یک کوتوله سفید می‌شود که با گذر زمان کم‌نور و کم‌نورتر می‌شود. برخی از ستاره‌های بزرگ با چنان سرعتی کاهش حجم می‌یابند که به گونه یک ابرنواختر در می‌آیند و می‌پکند.

اکنون تیمی از منجمان در لهستان موفق به ثبت انفجار یک ستاره با کمک تلسکوپی در شیلی شده است. این ستاره بخشی از یک منظومه دو ستاره‌ای است. در این منظومه یک ستاره از نوع کوتوله سفید گاز شریک بسیار بزرگ‌تر خود را می‌بلعد تا زمانی که منفجر شود. این انفجارها هر ۱۰ هزار سال تا یک میلیون سال یک بار روی می‌دهد.

نواختر به معنی اختر یا ستاره نوین است و در زبان لاتین نیز نووا (nova) خوانده می‌شود. انگیزه کاربرد این واژه آن است که گذاشتگان می‌پنداشتند نواختر به راستی زایش یک ستاره است زیرا که این ستارگان ناگهان بیش‌تر از همیشه درخشان می‌شدند. هر چند امروزه ما می‌دانیم که که نواختر و ابرنواختر نمودار مرگ یک ستاره‌اند.

رصد این تیم لهستانی که نتایج آن در نشریه نیچر چاپ شده است، به عنوان بخشی از یک مطالعه وسیع‌تر اصلا با هدف یافتن ماده تاریک انجام شد.

رشته عکس‌هایی که در طول زمان به عنوان بخشی از آن پروژه تهیه شده است، به منجمان امکان داد عقب بروند و عکس ستاره پیش از انفجار در ماه مه ۲۰۰۹ را پیدا کنند.

تصویر کاملی از شکل‌گیری تا انفجار ستاره که توسط تیم لهستانی جمع‌آوری شده است

شمک مروز، نویسنده اصلی این مقاله که دانشجوی phd در رصدخانه نجومی دانشگاه ورشو است، می‌گوید:‌ «به لطف رصدهای طولانی‌مدت، توانستیم این نواختر (نووا) را چند سال قبل از انفجار و چند سال بعد از انفجار مطالعه کنیم».

وی می‌افزاید:‌ «این خیلی غیرعادی است چون نواخترها عموما فقط وقتی جلب توجه می‌کنند که خیلی نورانی شده باشند، یعنی پس از فوران».

نقشی ساختگی از فوران کوتوله سیستم در یک سیستم دو ستاره‌ای

این نوع نواخترها - در مقایسه با ابرنواختر یا سوپرنووا - با یک کوتوله سفید شروع می‌شوند. کوتوله سفید در واقع لاشه یک ستاره معمولی مثل خورشید پس از مرگ است که در یک مدار بسیار تنگ با یک ستاره فعال معمولی گیر می‌افتد.

فاصله میان این دو ستاره بسیار کم است یعنی به اندازه شعار یک ستاره معمولی، چنان نزدیک که گاز ستاره بزرگ‌تر ظرف پنج ساعت به کوتوله سفید می‌رسد.

این ماده اضافی روی سطح کوتوله سفید جمع می‌شود تا اینکه به یک انفجار هسته‌ای حرارتی ـ ترمونوکلیر - منجر می‌شود. اما مهم این است که این انفجار فقط باعث پراکنده شدن مواد اضافه‌ای می‌شود که از ستاره بزرگ‌تر روی کوتوله سفید جمع شده است. در نتیجه کوتوله سفید پس از انفجار سر جایش باقی می‌ماند.

مروز همچنین می‌گوید:‌ «کل این سیستم از انفجار نواختر جان به در می‌برد... و به این ترتیب کل این فرآیند دوباره شروع می‌شود. بعد از چند هزار سال، نواختر دوباره منفجر می‌شود اما دیگر کسی قادر به دیدن آن نخواهد بود».

رصدها با کمک تلسکوپ 1/3 متری در شیلی انجام شد

مروز می‌گوید:‌ «آنچه ما مشاهده کردیم این بود که قبل از فوران، میزان جابه‌جایی جرم در سیستم دو ستاره‌ای خیلی پایین و بی‌ثبات بود. بعد از فوران، به نظر می‌رسد که جابه‌جایی جرم خیلی شدیدتر و باثبات تر است. این بدان معنی است که انفجاری که ما شاهد بودیم خواص سیستم دو ستاره‌ای را عوض کرده است».