تاریخچه «دانشگاه شناور» لهستان؛ ماری کوری در این دانشگاه سری تحصیل کرد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا به نقل از اطلس‌ابسکیورا، این‌گونه بود که «دانشگاه شناور» که دانشمندی مثل ماری کوری و هزاران دانشجوی دیگر را پروراند ظهور کرد.

در میانه دهه 1860، لهستان بین قدرت‌های روسی، پروسی و اتریشی تقسیم شده بود. یکی از اولین کارهایی که حاکمان جدید این کشور انجام دادند محدود و کنترل کردن آموزش لهستانی‌ها بود. مثل بسیاری از قدرت‌های اشغالگر از گذشته تا به حال، آن‌ها می‌دانستند که اولین قدم برای محو ملی‌گرایی بیرون کشیدن آن از کتاب‌های تاریخ است. تلاش‌های آلمانی یا روسی کردن، بسته به این که در کدام بخش از لهستان بود آموزش عالی در لهستان را هدف گرفت. تلاش‌هایی که شرکت شهروندان در برنامه‌های تحصیلی را تقریبا غیرممکن می‌کرد و در جاهایی برای از بین بردن فرهنگ لهستانی عمل می‌کرد. حتی تدریس الهیات کاتولیکی در میان جمعیتی که اغلب کاتولیک بودند هم تابو محسوب می‌شد.

در دهه‌های 1860 و 1870 فرصت‌های آموزشی بیشتری برای زنان لهستان ایجاد شد اما دانشگاه‌ها هم‌چنان مصرانه از تایید آن‌ها خودداری می‌کردند. در 1863، وزارت آموزش بخشنامه‌ای به شورای همه دانشگاه‌ها فرستاد و در آن ثبت‌نام زنان را ممنوع کرد. البته در بیشتر اروپا دانشگاه‌ها از ثبت‌نام زنان خودداری می‌کردند. هر تلاشی برای آموزش کامل مجموعه جمعیت از نظر قوانین جدید جرم محسوب می‌شد.

در این شرایط، دانشگاه شناور در سال 1882 در ورشو، پایتخت لهستان به وجود آمد، دانشگاهی که کلاس‌های سری در خانه‌های شخصی برای زنان برگزار می‌کرد. سخنرانی‌ها و سمینارها و کلاس‌ها را فلاسفه، استادان و مورخان لهستانی برگزار می‌کردند. دانشجویان دراین دانشگاه تنها آموزش عالی متناسب را دریافت نمی‌کردند بلکه می‌توانستند میراث لهستانی را جدا از تاثیر قدرت‌های خارجی جشن بگیرند. میزبانی و برنامه‌ریزی کلاس‌ها از نظر حکومت غیرقانونی بود و به همین دلیل برای آنکه مسئولان این دانشگاه گیر نیفتند مدام از خانه‌ای شخصی به خانه‌ای دیگر می‌رفتند.این کلاس‌ها کم‌کم با نام دانشگاه شناور شناخته شدند.

این کلاس‌ها را گروه‌های مختلفی از شورشیان برنامه‌ریزی می‌کردند و این کار را سال‌ها در ورشو و اطراف آن ادامه دادند اما آن‌ها تا 1885 زیر یک پرچم جمع نشده بودند. یکی از شاگردان اینن کلاس‌ها با نام یادویگا ژازاوینسکا ایده تجمیع این کلاس‌ها را مطرح کرد.

وقتی برنامه‌ریزان گرد هم آمدند با استفاده از شهریه‌های اندک کلاس‌ها حتی یک کتابخانه سری هم ساختند. از شهریه‌ها برای حقوق دادن به استادان هم استفاده می‌شد. وقتی دانشگاه شکل گرفت کار رسمی‌تر هم شد و یک برنامه تحصیلی شکل گرفت که علوم، تاریخ، ریاضی و حوزه‌های دیگر را شامل می‌شد. چیزی که با کلاس‌های نامنظم شورشی‌ها شروع شده بود به یک مدرسه سری واقعی تبدیل شد.

با آزادی بیشتری که این دانشگاه برای آموزش کامل‌تر و میهن‌پرستانه داشت، دانشگاه شناور قادر بود نخبگان دانشگاهی کشور را جذب کند و این مساله به دانشگاه اعتباری بیشتر از هر دانشگاه رسمی دیگری داد. وقتی مردان هم درباره موفقیت این دانشگاه شنیدند تمایل بیشتری پیدا کردند که در آن تحصیل کنند. در دهه 1890 دانشگاه شناور نزدیک به هزار دانشجو هم از میان مردان و هم از میان زنان داشت.

با وجود اینکه دانشگاه نمی‌توانست به دانشجویانش مدرک رسمی بدهد، فارغ‌التحصیلانی هم داشت. مشهورترین دانشجویی که در دانشگاه شناور تحصیل کرده ماری کوری، مادر رادیواکتیویته بود که بعدتر دو جایزه نوبل برای کارش گرفت. کوری که اهل ورشو بود پیش از گرفتن مدرک رسمی در فرانسه در کلاس‌های این دانشگاه شرکت می‌کرد.

دانشگاه شناور تا سال 1905 به کار خود ادامه داد. در این سال بود که تغییر نگاه حکومت به آن‌ اجازه داد از حالت مخفی بیرون بیاید. در آستانه جنگ جهانی اول، قدرت‌های آلمانی و روسی امیدوار بودند با اقداماتی بتوانند کاری کنند که مردم لهستان با آن‌ها گرم بگیرند. از جمله این اقدامات کم کردن محدودیت‌های آموزش بود. براساس این اقدامات بود که دانشگاه توانست قانونی به کار خود ادامه بدهد و خود را در جامعه علمی این کشور ثبت کند. دانشگاهی که بعدتر به «دانشگاه آزاد لهستان» تبدیل شد.

تجسم دوباره دانشگاه شناور، این بار در میانه قرن بیستم و در واکنش به شرایط بعد از جنگ جهانی دوم و تسلط روسیه کمونیستی بر لهستان اتفاق افتاد. در حالی که دانشگاه شناور اولیه نسبتا بدون تعرضی با حکومت به کار خود ادامه داد، دانشگاه شناور دوم تعارض ایجاد کرد و در ظاهر به یک امر سیاسی تبدیل شد. اغلب پشتیبانان این دانشگاه خشونت‌های سربازهای شوروی را تحمل کردند. این دانشگاه تنها در دهه 1980 بود که از ممنوعیت خارج شد، زمانی که لهستان به سمت دموکراسی حرکت کرد.

اکنون بیشتر از 500 دانشگاه و کالج در سراسر لهستان وجود دارد که فرصت‌های برابری به زنان و مردان می‌دهند و هیچ شنایی هم لازم نیست.

ترجمه : شاهرخ زبردست