سنبل آبی مهم‌ترین گیاه مهاجم آبزی دنیاست

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری آنا از سازمان محیط زیست، مسعود باقرزاده کریمی، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به هدف شکل گیری کمیته ملی کنوانسیون رامسر، گفت: یکی از مهم‌ترین اهداف این کمیته، پیگیری تخصصی و فنی چالش‌ها و تهدیدهای تالابی در کشور و ارائه راهکارهای مناسب برای رفع آن‌ها است.

وی افزود: در همین راستا، در جلسه اخیر این کمیته، موضوع سنبل آبی به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های تالابی در کشور به ویژه در تالاب‌هایی همچون انزلی و عینک رشت استان گیلان، همچنین مسئولیت‌ها و بایدها و نبایدهای موجود در این حوزه، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

باقرزاده با بیان اینکه یکی از مهم ترین تهدیدها در خصوص سنبل آبی به عنوان علف هرز مهاجم، خرید و فروش آن به عنوان گل زینتی در ایران به ویژه در شهرهای رشت، انزلی، لنگرود، قزوین، زنجان، گرگان و تهران است، گفت: سنبل آبی، طبق گزارش اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) یکی از ۱۰ علف هرز مهاجم دنیا و طبق گزارش برنامه محیط زیست ملل متحد، مهمترین گیاه مهاجم آبزی دنیا است.

سنبل آبی تهدیدی برای تنوع زیستی جهان

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: سنبل آبی از جمله گونه‌های مهاجم بیگانه است که به واسطه سرعت بالا در تکثیر و گسترش آلودگی نقاط مختلف، تهدیدی برای تنوع زیستی، توسعه‌ اقتصادی و رفاه بشر به‌شمار می‌آید.

رئیس کمیته ملی کنوانسیون رامسر تصریح کرد: تغییرات آب‌وهوایی منجر به گسترش سنبل آبی در مناطقی شده که پیش از این نمونه‌ای از آن مشاهده نشده بود.

سنبل آبی، یکی از مشکلات مهم آینده در بخش کشاورزی

به گفته وی، علف‌ هرز سنبل آبی، یکی از مهم‌ترین مشکلات آینده در بخش کشاورزی است زیرا به تنهایی می‌تواند تمام مشکلات قابل تصور سایر علف‌های هرز در کشاورزی را به صورت یک جا ایجاد کند.

باقرزاده اشاره‌ای هم به اسامی سنبل آبی در نقاط مختلف دنیا داشت و افزود: سنبل آبی یا شیطان سبز یا اهریمن نیلگون؛ مهمترین علف‌ هرز آبزی و پرهزینه‌ترین علف هرز دنیا است که به دلیل زیبایی و معرفی به عنوان گل‌ زینتی به سرعت در حال تکثیر است.

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه سنبل آبی می‌تواند در دوره ۱۰ الی ۱۵ روزه، رشدی دو برابری داشته باشد، اظهار کرد: رشد سریع و تنوع روش‌های تکثیر از جمله ساقه‌های هوایی، استولون و بذر، خطر این علف هرز را چند برابر می‌کند.

این مقام مسئول توضیح داد: طول عمر۳۰-۱۵ سال، بذردهی و جوانه‌زنی آن در طول سال‌های متمادی، زیست توده ده تا صد برابری نسبت به گیاهان زراعی که در حدود ۵۰۰-۴۰۰ تن زیست‌توده در هکتار است و هدردهی۱۳ برابری آب نسبت به سطح آزاد آب از جمله ویژگی های انحصاری و خطرناک سنبل آبی است.

شکست نیم قرن تلاش برای کنترل سنبل آبی

این مقام مسئول تصریح کرد: اگرچه کنترل سنبل آبی، نقطه شروع کمک بخش دولتی به مدیریت گیاهان هرز آبزی در تاریخ است اما نیم‌قرن تلاش در کنترل سنبل‌آبی موجب نابودی آن نشد.

به گفته وی، عدم توانایی در کنترل سنبل آبی منجر شد، کنگره بار دیگر در سال ۱۹۵۹ با افزودن الحاقی جدید به قانون قبلی، مدیریت سنبل آبی را به بخش پدافند غیر عامل ارتش امریکا واگذار کند.

سنبل آبی خسارت بارترین علف هرز در هند

باقرزاده افزود: بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در هند نیز سنبل آبی به واسطه شناور بودن ریشه‌ها و جابه جایی آسان از طریق جریان آب و ورود به شالیزارها باعث خسارت وسیع به مزارع برنج شد تا جایی که در حال حاضر از نظر اهمیت و خسارت علف‌های هرز در کشور هند، سنبل آبی و آزولا به ترتیب رتبه نخست و چهارم را دارند.

این مقام مسئول اشاره‌ای هم به آمار و ارقام منتشر شده در خصوص هزینه‌های بالای مبارزه با این علف هرز در کشورهای مختلف از سوی دولت‌ها و مردم به ویژه کشاورزان داشت و ادامه داد: به رغم خسارت‌های بسیار زیاد سنبل آبی و انجام هزاران تحقیق در صدها مکان برای معرفی راهکاری به منظور بهره‌برداری اقتصادی از سنبل آبی، هیچ نتیجه‌ای در این خصوص کسب نشد.

وی ضمن یادآوری هم زیستی غالب گیاهان با هم، اظهار کرد: اما سنبل‌آبی به‌دلیل کارایی بالا در جذب عناصر غذایی و نور که منجر به تولید زیست‌توده حجیم و متراکم و کاهش اکسیژن و نور در آب، همچنین ترشح ترکیبات آللوپاتیک سمّی، نابودی تمام موجودات زنده را رقم می‌زند.

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص مکان‌های پراکنش سنبل آبی، گفت: به‌استثناء آب‌های شور، این علف هرز می‌تواند در تالاب‌ها، آب‌بندان‌ها، مصب رودخانه‌ها، استخرها از جمله استخرهای پرورش ماهی، مانداب‌های جنگلی، باتلاق‌ها و زیست‌گاه‌های آبی کم‌عمق، رودخانه‌های دارای جریان کند و هر مکان آبی غنی از عناصر غذایی رشد و گسترش یابد.

۱۳۹۰ تولد سنبل آبی در ایران

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص تاریخچه ورود سنبل آبی به ایران با استناد به گزارش رسمی کشور منتشر شده در مجله رستنی‌ها ISI، اظهار کرد: سال ۱۳۹۰ برای نخستین بار سنبل آبی در آب‌بندان عینک رشت مشاهده شد.

وی توضیح داد: وجود سنبل آبی در آب‌بندان عینک رشت اگرچه خساراتی همچون نابودی تمام گیاهان و جانوران از جمله انواع گیاهان آبزی و ماهی، مار، قورباغه، لاک‌پشت را در پی داشت ولی منجر به کاهش بوی نامطبوع برای ساکنان عینک شد.

باقرزاده، ورود سنبل آبی به پشت سد و گسترش در آب‌بندان‌ها و شبکه‌های آبرسانی شالیزارها را از جمله نگرانی‌های مهم اعلام کرد و افزود: پیش بینی می‌شود، به دلیل نقش آب‌بندان‌ها و شبکه‌های آبرسانی در زراعت برنج استان و اقتصاد مردم، افزایش هزینه نگهداری و لایروبی برای سازمان آب و مردم از جمله خسارت‌های آتی سنبل آبی در گیلان باشد.

سنبل آبی سازگار با اکوسیستم گیلان

این مقام مسئول، سازگاری خوب این گونه با اکوسیستم گیلان و عدم ایجاد محدودیت جدی سرما برای رشد آن را تهدیدی بزرگ دانست که می تواند منجر به کاهش کارایی کانال‌های انتقال آب به‌ویژه در آبیاری تناوبی، استقرار سنبل‌آبی و اتلاف آب، همچنین افزایش هزینه لایروبی شود.

معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: استقرار سنبل‌آبی در تالاب سبب نابودی اقتصاد منطقه یعنی ماهیگیری و توریسم خواهد شد که سرانجام مهاجرت مردم حاشیه تالاب‌های درگیر، همچنین افزایش حاشیه‌نشینی و سایر آسیب‌های اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.

ضرورت مبارزه بیولوژیک برای مقابله با آزولا

معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر این موضوع که هنوز گسترش علف هرز سنبل آبی در ایران به حدی نرسیده که بخواهیم وارد مبارزه بیولوژیک بشویم، تصریح کرد: در حال حاضر روش بیولوژیک برای مقابله با آزولا ضروری است.

این مقام مسئول ادامه داد: براساس بررسی‌های اولیه، عوامل بیولوژیک در کشور ما وجود ندارد و البته موفقیت روش کنترل بیولوژیک نسبی است.

به گفته وی استفاده از کنترل مکانیکی نیز محدودیت‌هایی دارد ولی در حال حاضر بهترین شیوه مقابله با سنبل آبی در ایران است ولی باید روی سایر روش‌ها نیز تحقیق و بررسی صورت پذیرد. در سطح جهانی نوامبر ۱۹۰۲ نقطه آغاز استفاده از علف‌کش‌ها در اکوسیستم‌های آبی است ولی این اقدام در ایران باید بعد از بررسی های لازم صورت پذیرد چون محل های گسترش سنبل آبی در کشور اغلب زیستگاههای با ارزش تالابی هستند.

کارایی مبارزه مکانیکی پیش از گل دهی علف هرز است

معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به حجم وسیع و شدت درگیری با علف هرز سنبل آبی در تالاب عینک رشت، اظهار کرد: مبارزه مکانیکی تا پیش از زمان گلدهی کارایی کافی دارد و پس از آن می بایست ترکیبی از روش های شیمیایی و مکانیکی بکار برد.

این مقام مسئول، عدم مشخص بودن متولی دولتی آب‌بندان‌ها در استان گیلان را یکی از چالش های مهم مبارزه با علف هرز سنبل آبی برشمرد و افزود: سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (FAO)در سال ۲۰۰۵ توصیه نامه ای را در مقابله با این گیاه منتشر کرد که مدیریت یکپارچه برای اجرای به موقع و تکنیک های ترکیبی مقابله با سنبل آبی را اصل ضروری اقدامات دانسته بود.

وی، برخورداری از برنامه پایش مدون، برنامه جامع آگاهی رسانی، آموزش و مشارکت از مرحله شروع و ترکیب روش های مکانیکی بجز روش هایی که سبب قطعه قطعه شدن گیاه شود را از دیگر دستورالعمل های مقابله ای این برنامه اعلام کرد.

ضرورت وضع قوانین سخت گیرانه برای مقابله با سنبل آبی

رئیس کمیته ملی کنوانسیون رامسر ضمن تاکید بر این نکته که برای مهار سنبل‌آبی نیازمند وضع قانونی هستیم که نابودی علف هرز به هر وسیله‌ ممکن در همه‌ مکان‌ها و ممنوعیت تولید، تکثیر، فروش و انتقال سنبل آبی را مورد حمایت قرار دهد، تصریح کرد: قوانین مصوبه کشور فیجی، استرالیا و افریقا با بیش از ۷۰ سال قدمت؛ تولید، تکثیر و پرورش سنبل آبی را ممنوع اعلام کرده اند.

معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست تصریح کرد: ضروری است برای مقابله با این گونه مهاجم و خطرناک، قوانینی مشابه قوانین موجود در خصوص مواد مخدر و کشت خشخاش وضع شود زیرا با یک تهدید ملی مواجه هستیم و برای حل آن به پشتوانه ملی نیاز داریم.

این مقام مسئول، تشکیل کمیته‌ای ملی با حضور نمایندگانی تام الاختیار از سازمان پدافند غیرعامل کشور، وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط زیست کشور، سازمان حفظ نباتات استان کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قوه قضائیه، نیروی انتظامی، مؤسسه تحقیقات برنج کشور، پژوهشکده آبزی‌پروری، شرکت آب منطقه‌ای، آب و فاضلاب، استانداری، اداره کل حفظ نباتات استان گیلان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی را از دیگر اولویت ها و ضرورت های مقابله با این تهدید در گیلان برشمرد.

وی اشاره‌ای هم به اقدامات انجام شده در این زمینه داشت و گفت: جمع آوری دستی سنبل آبی از سطح تالاب عینک و تالاب انزلی توسط سازمان‌های مردم نهاد، استانداری و اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان و سایر دستگاه‌های استان، طراحی و انتشار پوستر آگاهی رسانی، برگزاری جلسه در کمیسیون بهداشت شهرداری رشت، حضور اعضای انجمن عکاسان رشت با هدف پوشش خبری، رایزنی با دانشگاه گیلان برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی و اطلاع رسانی در این زمینه، جمع آوری مکانیزه توسط پیمانکار برگزاری جلسه در تالار گفتگوی در مجتمع عینک همزمان با روز جهانی محیط زیست از جمله این اقدامات است.

باقرزاده ضمن تاکید بر ضرورت ایجاد عزم ملی در این حوزه، تصریح کرد: عدم انجام به موقع و درست اقدامات مقابله‌ای می‌تواند این تهدید ملی را به فاجعه‌ای ملی تبدیل کند.