موسیقی دیگر شیء نیست، پروتکل است! فروپاشی مالکیت سنتی در عصر پسادیجیتال موسیقی

به گزارش خبرنگار آنا، معاونت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی شیراز با همکاری بخش موسیقی دانشگاه آزاد شیراز به مناسبت هفته پژوهش در دومین سال متوالی نشست تخصصی پژوهشی با عنوان حکمت، فلسفه، موسیقی ۲ را در سالن سرای سخن کتابخانه ملی و مرکز اسناد اسلامی برگزار کرد.

در این جلسه سه پنل پژوهشی به شرح زیر برگزار شد: در پنل اول مسیح افقه عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز با عنوان «بررسی اهمیت فیزیک نوازندگی در ساز‌های موسیقی کلاسیک ایران با تاکید بر ساز‌های ملودی» را برگزار کرد.

کلیت بحث به شرخ زیر است: فیزیک نوازندگی ساز‌های ملودیک در موسیقی ایران در ردیف دستگاهی دارای یک پیشنه ۱۵۰ ساله بوده و در واقع مسیری است برای بسط و گسترش بیان محتوی.

اهمیت بررسی فیزیک نوازندگی در طول تاریخ موسیقی معاصر کم و بیش در برخی از ساز‌های موسیقی ملی قابل درک است و اهمیت بررسی این موضوع در حقیقت راهی است برای تحلیل رشد در آفرینش‌های موسیقی و بیان فصیح‌تر.

پنل دوم را غلامرضا (فرشید) ذاکری عضو هیئت علمی و مدیر گروه موسیقی دانشگاه آزاد شیراز با عنوان خاستگاه دستگاه در موسیقی ایران» برگزار کرد.

در این قسمت پس از بررسی پیشینه موضوع مهم تبدیل مقام به دستگاه در موسیقی کلاسیک ایران، اولین رسالات به دست آمده در موضوع موسیقی که به واژه دستگاه پرداخته بررسی شده و پس از آن نظرات تعدادی از پژوهشگران و هنرمندان معتبر در این زمینه طرح شد.

در این پژوهش نشان داده شد که برخلاف نظریات قبلی که موضوع ورود دستگاه به موسیقی کلاسیک را به دوران قاجار منسوب می‌کردند، این موضوع از اواسط دوران صفویه شروع شده و در رسالات مربوط به دوره صفویه این مساله برای اولین بار طرح شده است.

پنل سوم تورج حسن‌زاده پژوهشگر فلسفه و مدرس دانشگاه هنر شیراز با عنوان پنج «شکاف دانشی جریان‌ساز در فلسفه موسیقی معاصر: چالش‌ها و افق‌های پژوهش» برگزار کرد.

در این قسمت موضوع انشقاق پارادایمی در هنر موسیقی تشریح شد؛ گذاری بنیادین از عصر «ثبات و اجرای انسانی» به دوران پسادیجیتال که در آن موسیقی دیگر یک محصول تمام‌شده نیست، بلکه جریانی سیال و الگوریتم‌محور است. این تحول، سه بحران کلیدی را در دانش ما ایجاد کرده است:

بحران ابژه: موسیقی از یک شیء صوتی به یک پروتکل پلتفرمی تبدیل شده و در این فضا، با فروپاشی مفهوم «نسخه اصلی»، هستی‌شناسی واریانت و عاملیت توزیع‌شده (خالقان شبکه‌ای) جایگزین مالکیت سنتی شده‌اند.

بحران سوژه: الگوریتم‌های پیشنهادی با تحلیل پردازش پیش‌بینانه مغز، شنونده را در یک اتاق پژواک زیبایی‌شناختی محبوس کرده و «امر والا» را قربانی لذت‌های تکراری می‌کنند.

همچنین، فناوری‌های نوین مرز‌های بدن را تا درون کد‌های نرم‌افزاری گسترش داده و بدنمندی مجازی را رقم زده‌اند.

بحران زمینه: برخلاف تصور «پاکی» فضای دیجیتال، موسیقی استریمینگ دارای ردپای کربن سنگین است.

علاوه بر این، پدیده استعمار آکوستیک تنوع موسیقی‌های بومی را به نفع سلیقه غربی صیقل داده و از موسیقی به عنوان ابزاری برای سرمایه‌داری نظارتی استفاده می‌کند.

در نهایت، پیشنهاد شد که برای مواجهه با این چالش‌ها، باید به سوی فلسفه موسیقی تجربی حرکت کنیم؛ حوزه‌ای میان‌رشته‌ای که در آن فیلسوفان در کنار مهندسان و دانشمندان علوم اعصاب، به جای صرفِ تفسیر، به تغییر کد‌های جهان و بازپس‌گیری موسیقی به عنوان ابزاری برای بیداری می‌پردازند.

در پایان به شرکت‌کنندگان گواهی معتبر پژوهشی اعطا شد.