نقش اردوغان در کودتای ارتش ترکیه/ میخ آخر بر تابوت نظامیان ترک
سمیرا امیرچخماقی، گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا: صادق ملکی در تحلیلی درباره کودتای ترکیه در شب گذشته گفت: «نظامیان ترکیه کودتای شب گذشته در این کشور را به امید دست یافتن به موقعیت روزهای طلایی که قبل از حکومت حزب عدالت و توسعه برای خود می‌دیدند، شکل دادند.»
این تحلیلگر مسائل منطقه ادامه داد: «حزب عدالت و توسعه با تغییر ساختارهای ترکیه و بازتعریف جایگاه نظامی آن، نظامیان را از وارثان و صاحبان ترکیه به جایگاه عادی آنها در اغلب کشورهای مدرن رساند.»
وی با اشاره به اینکه ترکیه آتاتورک وارث امپراتوری عثمانی بود، بیان کرد: «آتاتورک با تعریف جمهوری ترکیه جایگاه رفیعی را برای نظامیان این کشور در نظام سیاسی بعد از امپراتوری عثمانی برای ترکیه در نظر گرفت. در واقع بر اساس قانون اساسی ترکیه، نظامیان حافظ نظام جمهوریت تعریف شدند. در حقیقت آتاتورک با ساختار جمهوریت آشنا شده بود، اما با ساختار دموکراسی و نهادهای دموکراتیک آشنا نبود.»
ملکی در گفت و گو با خبرنگار آنا به تغییر شرایط نظامیان پس از قدرت‌گیری حزب عدالت و توسعه اشاره کرد و اظهار داشت: «اقدامی که حزب عدالت و توسعه در طول بیش از یک دهه انجام داد، ساختار ترکیه را در بسیاری از موقعیت‌ها تغییر داد و به دموکراتیزه شدن این کشور که از زمان ترگت اوزال، رئیس جمهوری وقت ترکیه شروع شده بود، شتاب داد و به جایگاهی رسید که دولت ترکیه سازوکارهای معادله قدرت خود را نه در کودتاها، بلکه در صندوق رای مردم مشخص کند.»
سیاست‌های اردوغان فرصت را به نظامی‌ها داد
وی سپس به دلایل پدیداری کودتا در ترکیه پرداخت و ادامه داد: «نظامیان ترکیه مترصد فرصتی بودند تا بتوانند جایگاه سابق خود را احیا کنند و با توجه به صدماتی که حزب عدالت و توسعه و شخص اردوغان در طول پنج سال گذشته با مدنظر قرار دادن سیاست‌های این کشور در سوریه و عراق دیدند، نظامیان تصور کردند که فرصت‌هایی برای آنها فراهم خواهد شد.»
وی تصریح کرد: «از سوی دیگر با شکست مذاکرات صلح که بین دولت ترکیه و پکک در جریان بود، زمانی که این پروژه شکست خورد و ترکیه وارد حوزه‌های درگیری با پکک شد، عملا جایگاه نظامی‌ها در قیاس با دوران مذاکرات صلح تقویت شد. چراکه عموما مواضع نظامی علیه پکک فقط می‌تواند به تقویت جایگاه نظامیان ترکیه بینجامد.»
ملکی با اشاره به اینکه «تقویت موقعیت نظامیان این شبهه را ایجاد کرد که می‌توانند دوباره به روزهای خوش بازگردند»، تصریح کرد: «مجموعه سیاست‌های اشتباه عدالت و توسعه و اردوغان در سیاست داخلی و خارجی ترکیه موجب نارضایتی بخشی از مردم و احزاب مخالف این کشور شد که در ذهنیت نظامیان این شبهه را ایجاد کرد که می‌توانند با استفاده از این بستر اجتماعی کودتا کنند و مورد حمایت واقع شوند.»
اشتباه ساختاری نظامیان در شناخت ترکیه
این کارشناس خاورمیانه تاکید کرد: «شرایط ترکیه مانند گذشته نیست و این کشور اکنون در ساختارهای مختلف، نمادی از یک کشور مدرن را ارائه می‌دهد. این ترکیه با آنچه در تفکر بخشی از نظامیان است، فاصله زیادی پیدا کرده است و از همه مهم‌تر نظامی‌های ترکیه به طور مشخص از سال 2008 به بعد دچار تسویه زیادی شدهاند.»
به گفته او، «بسیاری از نظامیان و ژنرال‌های ترکیه که مخالف حزب عدالت و توسعه بودند، در جست و جوی راهی برای بازگرداندن جایگاه نظامیان به راس قدرت می‌گشتند اما آنها فراموش کردند که بر اثر تسویه‌های صورت گرفته، ارتش ترکیه ارتش سابقی نیست که در مقاطع مختلف کودتا کرده بود.»
مهمترین دلیل شکست کودتا
ملکی تاکید کرد: «مهمترین چیزی که باعث شد کودتا موفق نباشد، حضور مردم در بستر اجتماعی و اجابت دعوت اردوغان و حزب عدالت و توسعه برای حضور و شکستن جریان کودتا بود.»
بستر کودتا مهیا نبود
وی در پاسخ به این سوال که چرا هیچ‌یک از احزاب مخالف عدالت و توسعه، این کودتا را نپذیرفته‌اند، اظهار کرد: «پیش از این زمانی که کودتا صورت می‌گرفت با توجه به بستر اجتماعی که کودتاگرها پیش از کودتا مهیا می‌کردند، بی‌ثباتی سیاسی و اجتماعی ایجاد می‌شد و به این ترتیب با هر کودتا عملا سیاسیون کشور از صحنه قدرت کنار می‌رفتند و مردم نیز به خیابان‌ها نمی‌آمدند و عملا با منع آمد و شد، بستر کودتا در ترکیه ایجاد و اهداف کودتاگران محقق می‌شد.»
ملکی گفت: «در کودتای اخیر نه سیاسیون صحنه را خالی کردند و نه اینکه احزابی که مخالف سرسخت آقای اردوغان بودند، مانند حرکت ملی‌گرا به رهبری دولت باغچلی، حزب جمهوری‌خواه خلق به رهبری قلیچدار اوغلو مخالفت خود را با کودتا اعلام و حمایت خود را از سازوکارهای دموکراسی بیان کردند.»
2 ساعت طلایی کودتا از دست رفت
وی ادامه داد: «این امر سبب شد در دو ساعت اول کودتا که ساعات طلایی که در هر کودتایی است و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، کودتاچی‌ها نتوانند موفق عمل کنند و به این ترتیب با حضور اردوغان در فرودگاه استانبول به عنوان مهمترین شهر ترکیه از نظر اقتصادی نه‌تنها کودتا به شکست منجر شد، بلکه ظرف ساعت‌های بعدی موضوع درگیری‌های پراکنده در آنکارا حل و فصل خواهد شد و به نظر می‌رسد که ترکیه به‌زودی به ثبات و آرامش خواهد رسید.»
این کارشناس مسائل ترکیه بیان کرد: « باید توجه داشت که کودتاهای قبلی بعضا با پشتیبانی و حمایت‌های نیروهای خارجی به ویژه آمریکا مواجه بوده است، اما این کودتا نه‌تنها مورد حمایت آمریکا واقع نشد، بلکه مقامات آمریکایی در پشتیبانی از اردوغان و کمک به احیای دولت بیاناتی داشتند که این موضوع نیز در شکست کودتا موثر واقع شد.»
کودتا واقعی بود
ملکی درباره تحلیل‌هایی مبنی‌بر اینکه شخص اردوغان و دولت از کودتا مطلع بوده‌اند یا حتی پشت این کودتا بوده‌اند، اظهار کرد: «چنین تحلیل‌هایی بر این اساس مطرح می‌شود که اصلا کودتایی در کار نبوده و اتفاقی به مدیریت حزب عدالت و توسعه بوده است که به عقیده من این امر صحت ندارد و کودتای رخ داده یک کودتای واقعی بوده است. اما این کودتا به دلیل ناموفق بودن با این سناریوها مواجه است.»
نظامی‌ها بعد از کنترل بحران محروم‌تر می‌شوند
وی تاکید کرد: «نبود اردوغان در آنکارا نیز یک امر طبیعی است. در اولین ساعات کودتا اعلام شد که آقای اردوغان از آلمان و انگلیس درخواست پناهندگی کرده است، اما با حضورش در فرودگاه استانبول و دعوت از مردم برای حضور در صحنه عملا نشان داد که صحنه سیاسی ترکیه را خالی نکرده است. مردم ترکیه شاهد بودند که در کودتاهای قبلی، سیاستمداران کلاه خود را می‌گذارند و می‌روند، اما در ترکیه فعلی نه‌تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه پیش‌بینی می‌شود پس از کنترل بحران، نظامی‌ها از موقعیت امروز نیز محروم شوند و ارتش ترکیه تبدیل به ارتش عادی مانند ارتش‌های اروپا و آمریکا شود و به هیچ‌وجه بستری برای ورود به صحنه سیاسی برای آنها فراهم نخواهد شد.»
در تحلیل‌ها دچار احساسات نشویم/ کودتا در ترکیه در هر شکلی محکوم است
این تحلیلگر ارشد مسائل ترکیه همچنین خاطرنشان کرد: «آسیب موجود در رسانه‌های داخلی ایران در تحلیل‌هایی که از کودتای شب گذشته ارائه می شود این است که نگاه دوجانبه که حاصل اختلاف‌نظرهای بین ایران و ترکیه وجود دارد را در تحلیل کودتای ترکیه انعکاس می‌دهند.»
وی تصریح کرد: «اختلافات جدی در حوزه‌های راهبردی سوریه و عراق با ترکیه داریم، اما این اختلاف‌ها دلیل آن نیست که در تحلیل‌ها دچار احساسات شویم و به شکل دیگری از وقایع تحلیل داشته باشیم. کودتا در ترکیه در هر شکلی محکوم بوده و مردم ترکیه با حضور در میدان و مقابله در برابر تانک‌ها و کشته‌های زیادی که داده‌اند، نشان دادند که به عنوان کسانی که حاضر نیستند اقتدار را به نظامی‌ها بسپارند، مهمترین حافظان دموکراسی در ترکیه شدهاند.»
کودتا مربوط به بخشی از ارتش بود
وی تاکید کرد: «باید به این نکته توجه داشت که مخالفان اردوغان نیز با ارتش و نظامی‌ها مخالفت کرده‌اند و نکته مهم دیگر اینکه کودتای شب گذشته، کودتای تمام ارتش ترکیه نبود، بلکه کودتای بخشی از ارتش بود چرا که در همان ساعات اولیه فرمانده نیروی دریایی هم مخالفت خود را با کودتا اعلام و هم تاکید کرد که پشتیبان دولت قانونی این کشور است. ترکیه با عبور از این کودتا اثبات کرده است که یک دولت مدرن است و مردم این کشور نیز به توسعه سیاسی دست پیدا کرده‌اند. اگرچه این کودتا به موقعیت سیاسی و اقتصادی اردوغان و به طور کلی ترکیه آسیب رساند، این کشور با موفق بیرون آمدن از این روند مسلما در روزها و سال‌های آینده می‌تواند تبدیل به ترکیه قدرتمندتری از امروز شود.»
انتهای پیام/