تداوم کشت هندوانه در مناطق کمآب؛ بیتوجهی آشکار به بحران آب و فناوریهای نوین
بحران آب در ایران از جمله جدیترین چالشهای زیستمحیطی و اقتصادی سالهای اخیر است. کشور در دستهبندی مناطق با «فشار بسیار بالا» بر منابع آبی قرار دارد و برآورد میشود که حدود ۹۰ درصد منابع آب کشور به بخش کشاورزی اختصاص مییابد — رقمی که به شدت پرچالش و زیانآور است.
کارشناسان پیشتر اعلام کردهاند که برداشت بیرویه از سفرههای آب زیرزمینی و کاهش بارشها بهویژه در جنوب و مرکز کشور، منجر به افت شدید این منابع شده و بسیاری از دشتها در وضعیت «بحرانی» قرار دارند.
نمونه میناب؛ قطب هندوانه در بحران آب
در شهرستان میناب واقع در استان هرمزگان، برداشت محصول هندوانه پاییزه و خارج از فصل در سطح بیش از دو هزار هکتار زمین کشاورزی آغاز شده است، و پیشبینی میشود بیش از ۶۰ هزار تن محصول در این منطقه برداشت شود.
ناصر نورزاده، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میناب، در حاشیه بازدید از مزارع گفت: «تمام مزارع هندوانه در میناب به سامانههای آبیاری تحتفشار مجهز هستند که باعث کاهش مصرف آب و افزایش راندمان آبیاری میشود.»
با این حال، گزارشهای پژوهشی نشان میدهد که میناب با افت قابل توجه سطح آب زیرزمینی روبهرو بوده است و کاهش بیش از ۱۴ متر در سطح آبخوانها در سالهای اخیر ثبت شده است. این وضعیت حتی منجر به وقوع پدیدههایی مانند فرونشست زمین و کاهش کیفیت آب نیز شده است که تهدیدی جدی برای کشاورزی و سکونت در این منطقه بهشمار میآید.
چرا هنوز هندوانه کاشته میشود؟
بهرغم هشدار درباره کمبود آب، استمرار کشت هندوانه در مناطق خشک و گرمسیر دلایل متعددی دارد. تحلیلهای کارشناسی و میدانی حاکی از آن است که:
فشار اقتصادی و بازدهی کوتاهمدت باعث میشود کشاورزان به محصولات سودآور روی بیاورند، حتی اگر منابع آب را بیش از حد مصرف کنند.
سیاستهای حمایتی ناکافی برای جایگزینی کشتهای کمآب یا افزایش مشوقهای اقتصادی برای روشها و محصولات کممصرف وجود ندارد.
در برخی موارد، کمبود پایانههای صادراتی و بازارهای هدف مطمئن باعث میشود کشاورزان به محصولاتی مثل هندوانه روی آورند که در فصل خاصی بازار خوبی دارد.
این در حالی است که کارشناسان حوزه آب و کشاورزی معتقدند ادامه این روند میتواند بحران کمآبی را شدیدتر کند و فشار بر منابع آبی را افزایش دهد.
محمد فاضلی، جامعهشناس و تحلیلگر مسائل آب و محیطزیست گفته است:«تولید هندوانه با مصرف حدود ۳۰۰ لیتر آب برای هر کیلوگرم محصول در شرایط بحران آب، نشانهای از بیتوجهی به الگوی کشت است و باید بازنگری اساسی در سیاستهای کشاورزی انجام شود.»
در حالی که وزارت نیرو و کارشناسان بارها نسبت به کاهش منابع آبی و ضرورت تغییر الگوی کشت هشدار دادهاند، سیاستهای اجرایی تاکنون نتوانستهاند تغییر اساسی ایجاد کنند. بحران آب در ایران، از جمله در مناطق گرمسیری مانند هرمزگان، نیازمند سیاستهای هماهنگ، الزامات قانونی جدید، افزایش کارایی مصرف آب در کشاورزی، و آموزش و مشوقهای اقتصادی برای کشاورزان است تا فشار بر منابع حیاتی کشور کاهش یابد.
انتهای پیام/