عقب‌نشینی اجباری زلنسکی

به گزارش خبرگزاری آنا، در تازه‌ترین مواضع سیاسی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، نشانه‌های روشنی از پذیرش تلویحیِ کنار گذاشتن رؤیای عضویت در ناتو مشاهده می‌شود. این تحول، اگرچه شاید برای بسیاری در جهان غافلگیرکننده نباشد، اما برای مردم اوکراین معنایی بسیار سنگین دارد: اعتراف به ناکامی استراتژیکی که سال‌ها محور سیاست خارجی اوکراین و مهم‌تر از آن، محور توجیه جنگی خونبار و ویرانگر بوده است.

اساساً جنگ اوکراین از دل مناقشه بر سر گسترش ناتو به شرق زاده شد؛ سیاستی که طی سه دهه گذشته به‌رغم هشدارهای متعدد روسیه، از سوی ایالات متحده و متحدان اروپایی دنبال شد. زلنسکی، برخلاف برخی از پیشینیان خود، مسیر موازنه‌گرایانه‌ای را دنبال نکرد و همه سرمایه سیاسی خود را در سبد غرب گذاشت. او تصور می‌کرد که با تکیه بر وعده‌های واشنگتن و بروکسل، می‌تواند هم امنیت کشورش را تضمین کند و هم جایگاه خود را به‌عنوان رهبر مدرن تثبیت نماید. اما امروز، نشانه‌های ناامیدی آشکار در سخنان او ترجمان واقعیتی دردناک‌تر است: غرب هرگز آماده پرداخت هزینه امنیت اوکراین نبود.

نخستین نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که عقب‌نشینی تلویحی زلنسکی از ایده عضویت در ناتو، محصول مستقیم رفتار سرد و محافظه‌کارانه آمریکا و اروپا در ماه‌های اخیر است. چه در عرصه کمک‌های نظامی و چه در نشست‌های بین‌المللی، نشانه‌های «خستگی اوکراینی» در غرب آشکار شده است. وعده‌های تسلیحاتی با تأخیر عملی می‌شود، و در محافل سیاسی غربی، دیگر از شور و شوق دفاع از «دموکراسی در کی‌یف» خبری نیست. زلنسکی به‌تدریج درک کرده است که حتی در صورت پایان جنگ، عضویت در ناتو برای اوکراینی مصرفی ندارد؛ عضویتی که از ابتدا بیشتر ابزاری تبلیغاتی برای مدیریت افکار عمومی بود تا یک راهبرد واقعا قابل تحقق.

اما نکته دوم که اهمیت بیشتری دارد، بُعد عبرت‌آموز این ماجرا برای نظام بین‌الملل است. زلنسکی با تمام توان در زمین آمریکا و اروپا بازی کرد؛ تصمیمی که کشورش را در سال ۲۰۲۲ به میدان جنگی تمام‌عیار و ویرانگر تبدیل کرد. غرب از اوکراین نه به عنوان شریک، بلکه به عنوان «ابزار مهار روسیه» استفاده کرد؛ ابزاری که اکنون، با تغییر موازنه‌ها و افزایش هزینه‌های جنگ، بدون تردید کنار گذاشته می‌شود. این روند بار دیگر نشان می‌دهد که در منطق قدرت‌های بزرگ، ارزش هر متحد تا زمانی حفظ می‌شود که کارکرد ژئوپلیتیک آن تداوم داشته باشد. به محض تغییر معادلات، این «مهره‌های بازی» به راحتی قربانی می‌شوند تا زمین بازیِ بزرگ‌تر حفظ شود.

از این رو، سرنوشت امروز اوکراین، نه فقط یک تراژدی ملی، بلکه هشداری برای دیگر کشورهایی است که می‌پندارند اتکا به غرب می‌تواند مسیر توسعه و امنیت را برایشان هموار کند. واقعیت آن است که تجربه زلنسکی و اوکراین نشان می‌دهد قدرت‌های غربی در بزنگاه‌های تاریخی تمایل دارند هزینه‌های شکست خود را به دوش متحدانشان بیندازند. اکنون که زلنسکی ناچار شده است رؤیای ناتو را به رؤیای از دست‌رفته بدل کند، پرسش اصلی این است: آیا این عقب‌نشینی اجباری، آغازی برای بازگشت به واقع‌گرایی در سیاست خارجی اوکراین خواهد بود، یا صرفاً فصلی جدید از سردرگمی کشوری که قربانی بازی در زمین غرب شد؟!