استاد دانشگاه آزاد تبریز در میان پژوهشگران برتر کشور؛ تمرکز بر نانوفوتوکاتالیستها برای تصفیه آب
به مناسبت هفته پژوهش و فناوری، خبرنگار خبرگزاری آنا با پروین قربانی، استاد تمام گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و رئیس مرکز نانو فناوری صنعتی این واحد دانشگاهی که در سال ۲۰۲۵ به عنوان یکی از پژوهشگران برتر کشور برگزیده شده است، گفتوگویی انجام داد.
در این مصاحبه، این استاد دانشگاه و پژوهشگر به تشریح فعالیتهای مرکز، تحقیقات خود در حوزه تصفیه آب، فرآیند برگزیدگی، کاربردهای صنعتی و چالشهای ارتباط دانشگاه با صنعت پرداخت.
خبرنگار آنا: ابتدا موفقیت اخیرتان را تبریک میگوییم. لطفاً فعالیت و پژوهشی که انجام دادهاید را توضیح دهید و مرکز تحقیقات را معرفی کرده و توضیح دهید چگونه برگزیده شدید.
قربانی: در سال ۲۰۲۵ از میان ۷۷ استاد برتر کشور که بیشترین مقالات باکیفیت را در ژورنالهای معتبر بینالمللی در سال ۲۰۲۴ منتشر کرده بودند، برگزیده شدم. ظاهراً تنها نماینده دانشگاه آزاد اسلامی در این فهرست هستم و این افتخار را برای دانشگاه کسب کردهام. امیدوارم بتوانم این عنوان را حفظ کنم و باعث سربلندی دانشگاه شوم.
من همه مقاطع تحصیلیام را در دانشگاه آزاد اسلامی گذراندهام؛ لیسانس در دانشگاه آزاد تبریز، فوق لیسانس و دکتری در دانشگاه آزاد تهران شمال. به دانشجویان میگویم که قبول نشدن در دانشگاه دولتی دلیل عدم موفقیت نیست؛ دانشجو باید خودش دنبال تحقیق و مطالعه برود و موفق شود.
خوشبختانه در حد توانم تلاش کردم و به اهدافم رسیدم. امیدوارم با کمک خداوند و مسئولان دانشگاه، ادامه دهیم و همیشه باعث سربلندی دانشگاه و ایران باشیم.
رئیس مرکز نانو فناوری صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز هستم. این مرکز مجهز به دستگاههای پیشرفتهای مانند دستگاه لایهنشانی است. ما سعی میکنیم از پتانسیل این تجهیزات برای انجام تحقیقات در زمینه نانو استفاده کنیم.
نانو فناوری رشتهای میانرشتهای است و تقریباً همه گروهها درگیر آن هستند؛ گروه شیمی ما کاملا فعال است و توانستیم چند پروژه با سازمانهای بزرگ مانند شرکت توزیع برق آذربایجان و شرکت توزیع برق تبریز ببندیم که حدود دو میلیارد تومان یا بیشتر آورده مالی برای دانشگاه داشته است. در این پروژهها، همکاران برق، عمران و شیمی همکاری میکنند.
فرآیند برگزیدگی و تحقیقات اصلی
آنا: درباره تحقیقات خود و معیارهای برگزیدگی توضیح دهید. بین چند نفر انتخاب شدید و آیا مقاله یا مطلبی خاص باعث این برگزیدگی شد؟
قربانی: بله، ظاهراً بنیاد ملی نخبگان خودشان سرچ میکنند و مقالات منتخب در ژورنالهای معتبر با امتیاز بالا را بررسی میکنند. در سال ۲۰۲۴، از کل ایران (دانشگاههای دولتی و غیردولتی)، ۷۷ استاد بیشترین مقالات باکیفیت را در چنین ژورنالهایی منتشر کرده بودند و من یکی از آنها بودم.
کار اصلی تحقیقات من از دوره کارشناسی ارشد و دکتری روی تصفیه آب و پساب بوده است. ابتدا روی فرآیندهای پیشرفته تصفیه کار میکردیم، اما چند سالی است که به سمت سنتز نانوفوتوکاتالیستها، نانوکامپوزیتها آوردهایم و بیشتر سعی میکنیم، این مواد زیستمحور (بایو) باشند. این مواد را سنتز میکنیم و برای حذف آلایندههای آلی مانند ترکیبات دارویی، رنگها و گاهی فلزات سنگین از محیط استفاده میکنیم.
انشالله کارها را توسعه دهیم و به صنعت وارد شویم. اکنون یک پروژه در دست بررسی داریم که با فرآیند اوزوناسیون، ترکیبات آلی را از آبهای آشامیدنی حذف کنیم. اساس کار ما بیشتر روی سنتز نانوفوتوکاتالیستها، نانوکامپوزیتها و مواد زیستمحور برای تصفیه آب و پساب است.
کاربرد صنعتی و قراردادها
آنا: آیا این تحقیقات به صنعت وارد شده و با سازمانهای مختلف قراردادی بستهاید تا کاربردی شود؟
قربانی: بله، کاری که روی اوزوناسیون انجام دادیم (هم خالی و هم کاتالیتی)، در کارخانههای آبمیوه ارومیه پیاده شد و آنها برای تصفیه آبشان استفاده کردند. الان هم پروژهای شروع کردیم که با استفاده از فرآیند اوزون و کامپوزیتهای پایه زیستمحور، ترکیبات آلی را از آبهای زیرزمینی و آشامیدنی حذف کنیم. اگر موفق شویم، این را به تصفیهخانهها میبریم تا آبی که به دست مصرفکننده میرسد، کاملاً پاک و عاری از آلاینده باشد.
چالشهای ارتباط دانشگاه با صنعت و بحران آب
آنا: تحقیقات شما با وضعیت بحران آب در کشور خیلی همخوانی دارد و میتواند مثمرثمر باشد. اما در ایران مقالات پژوهشی زیاد است، ولی به صنعت اجرایی نمیرسد. خلأ اصلی چیست؟
قربانی: کاملاً صحیح میفرمایید. مشکل اصلی، آب پاک در اختیار همه است. قبلاً ارتباط دانشگاه و صنعت ضعیف بود و صنعت به دانشگاه اعتماد نداشت، اما حالا خیلی بهتر شده. دانشگاهها، از جمله دانشگاه آزاد ما، سعی کردهاند خودشان را به صنعت اثبات کنند. الان از طریق مرکز، پروژههای عالی پایلوت برای سازمانهای مختلف انجام میدهیم.
با این روند، ارتباط بیشتر میشود. این پروژه فعلی هم اگر در آزمایشگاه پاسخ مثبت بدهد، امیدواریم اجرایی شود و کارهای آزمایشگاهی بچهها عملی شود. البته نیاز به حمایت مالی داریم، چون آنالیزها در شیمی خیلی گران شده و قیمتها بالا رفته است. اگر کمی دستمان را بگیرند، بهتر میتوانیم کارها را جلو ببریم.
آنا: مطلبی که بخواهید اضافه کنید؟
قربانی: فقط خیلی ممنون از مسئولان دانشگاه که در زحمات من سهیم بودند. موفقیتم با همکاری مسئولان دانشگاه بودهاست. امیدوارم پشتیبان کارهای علمی و تحقیقاتی باشند تا هر سال موثرتر باشیم.
انتهای پیام/