میراث زمینشناسی و ظرفیتهای عظیم ژئوتوریسم در معرض تهدید
سید حسن حجازی عضو هیات علمی گروه زمینشناسی دانشگاه آزاد اصفهان، در دهمین همایش ملی رسوبشناسی ایران گفت: غارها نخستین سکونتگاههای انسانهای اولیه بودهاند و از این رو جایگاه ویژهای در تاریخ طبیعی، فرهنگی و حتی مذهبی بشر دارند. در واقع اهمیت آنها تنها به جنبههای زیستشناسی و زمینشناسی محدود نمیشود، بلکه با زندگی روزمره مردم نیز گره خورده است.
وی با بیان اینکه سالانه بیش از یک و نیم میلیون نفر از غارهای توریستی ایران بازدید میکنند، خاطرنشان کرد: تاکنون بیش از ۲۵۰۰ غار در ایران شناسایی شده است. از این میان، ۲۳ غار بهعنوان آثار ملی ثبت شدهاند و ۳۳ غار نیز بهصورت رسمی و نیمهرسمی در حال بهرهبرداری گردشگری هستند. این آمار نشان میدهد که ایران یکی از کشورهای غنی در حوزه غارشناسی است، اما بهرهبرداری و مدیریت این میراث طبیعی هنوز به سطح مطلوب نرسیده است.
او با ذکر جایگاه گردشگری و فرهنگی غار علیصدر همدان یادآور شد: نام غار علیصدر همواره در ذهن ایرانیان با عنوان یکی از بزرگترین غارهای آبی جهان تداعی میشود و سالانه حدود یک میلیون گردشگر را به خود جذب میکند و در این حوزه رکورددار بازدید در ایران است.
معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اصفهان افزود: گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید این مکان شگفتانگیز ساعتها در صف میایستند تا بتوانند از این میراث طبیعی بازدید کنند. این نشان میدهد که غارها علاوه بر ارزش علمی، ظرفیتهای عظیمی در حوزه گردشگری دارند.
وی با اشاره به مطالعات رسوبشناسی در دانشگاه آزاد اصفهان طی ۱۵ سال گذشته، بیان کرد: رسوبات غارها، چه شیمیایی و چه آواری، آرشیوی طبیعی از تاریخ زمین هستند. این دادهها میتوانند تغییرات آبوهوایی گذشته را ثبت کنند و به ما امکان پیشبینی روندهای اقلیمی در صد سال آینده را بدهند. از این منظر، غارها نه تنها جاذبههای طبیعیاند، بلکه آزمایشگاههای زندهای برای پژوهشهای علمی محسوب میشوند.
حجازی در ادامه به نقش غارها در تأمین منابع آبی اشاره کرد و گفت: حدود ۲۰ درصد آب آشامیدنی مردم جهان از سامانههای کارستی تأمین میشود. این منابع در ایران، بهویژه در استان اصفهان، ظرفیتهای ناشناختهای دارند که تاکنون کمتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند. متأسفانه بسیاری از این منابع به اشتباه به عنوان آبهای عمیق معرفی میشوند، در حالی که در واقع منابع کارستیاند و میتوانند در مدیریت بحران آب کشور نقش کلیدی ایفا کنند.
او همچنین به جنبههای مذهبی و فرهنگی غارها پرداخت و نمونههایی، چون غار شاه قنداب در اصفهان را مثال زد که علاوه بر جذابیت طبیعی، به باورهای مذهبی مردم نیز گره خورده است. وی اضافه کرد: غارها در بسیاری از نقاط جهان، از اروپا تا ایران، نه تنها محل پژوهشهای زمینشناسیاند بلکه با فرهنگ و آیینهای مردم نیز پیوند خوردهاند.
این پژوهشگر در بخش دیگری از سخنانش، به فرآیندهای زمینشناسی شکلگیری غارها اشاره و تصریح کرد: غارهای انحلالی در اثر نفوذ آبهای اسیدی به درزهها و شکستگیهای سنگها ایجاد میشوند. این فرآیندها میتوانند به صورت اپیژنیک (از بالا به پایین) یا هایپوژنیک (از پایین به بالا) رخ دهند. نمونههای اپیژنیک را در غارهای زاگرس و اروپا میبینیم، در حالی که چشماندازهای کارستی شرق اصفهان بیشتر هایپوژنیک هستند.
وی با تأکید بر اهمیت رسوبات غاری افزود: رسوبات شیمیایی، آواری و حتی رسوبات ناشی از سیلابها میتوانند اطلاعات ارزشمندی درباره تغییرات سطح آب، جریانهای رودخانهای و حتی فعالیتهای انسانی در گذشته ارائه دهند. این دادهها به ما کمک میکنند تا مدلهای دقیقی از تکامل سامانههای کارستی و پویایی زمینساختی مناطق مختلف ترسیم کنیم.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان اظهار کرد: مهمترین تهدیدهایی که غارها در سراسر دنیا با آن مواجهاند شامل آلودگی محیطی، تغییر کاربری و تغییرات اقلیمی است که به همین خاطر، این مسائل در سال ۲۰۲۱ نیز در اتحادیه بینالمللی غارشناسی (UIS) مورد تأکید قرار گرفت و روز جهانی غارها به همین منظور نامگذاری شد.
انتهای پیام/