بحران گرانی لبنیات در کشمکش میان سفره مردم و جذابیت صادرات/ دولت در تنگنای کنترل بازار

به گزارش خبرگزاری آنا، افزایش اخیر در بهای محصولات لبنی، مسئله‌ای است که ریشه در فشار‌های عمیق‌تر اقتصادی دارد و صرفاً یک نوسان ساده بازاری نیست؛ این پدیده مستقیماً سلامت سبد غذایی خانوار را هدف قرار می‌دهد. موتور محرک این تورم، در وهله اول، هزینه‌های تولید است که بیشترین سهم آن متعلق به نهاده‌های خوراک دام است؛ وابستگی این نهاده‌ها به نرخ ارز و قیمت‌های جهانی، هرگونه افزایش نرخ ارز را با ضریب تشدید به قیمت شیر خام منتقل می‌کند، عاملی که در کنار هزینه‌های سنگین انرژی و حمل و نقل در زنجیره سرد، به سرعت به هزینه نهایی محصول فرآوری‌شده سرایت می‌کند.

علاوه بر این، ساختار بهره‌وری در بخش دامداری و نیاز مبرم به ثبات در تأمین خوراک، باعث می‌شود تولیدکنندگان برای پوشش ریسک‌های آتی، حاشیه امن قیمتی بیشتری را اعمال کنند، که این خود به تورم انتظاری دامن می‌زند؛ جایی که مصرف‌کننده با پیش‌بینی افزایش قیمت‌های آتی، تقاضای کوتاه‌مدت خود را افزایش می‌دهد و این چرخه معیوب تشدید می‌شود.

حل معضل نیازمند مداخله در ریشه هزینه‌های تولید دارد

در نهایت، از منظر اجتماعی، زمانی که قیمت لبنیات به عنوان یکی از منابع اصلی پروتئین و کلسیم افزایش می‌یابد، این امر نه تنها قدرت خرید را کاهش می‌دهد، بلکه کیفیت تغذیه جامعه، به‌ویژه گروه‌های آسیب‌پذیرتر، را به چالش می‌کشد؛ لذا، حل این معضل نیازمند مداخله در ریشه هزینه‌های تولید و ایجاد ثبات در محیط کلان اقتصادی است، نه صرفاً کنترل قیمت‌ها در ویترین فروشگاه‌ها.

حالاافزایش شدید قیمت لبنیات و واکنش یکی از تولیدکنندگان به این موضوع واکنش‌های زیادی را ایجاد کرده به طوری که افکار عمومی موجب بروز چالش در امنیت غذایی عموم نیز گشته است. اما دلیل اصلی افزایش قیمت لبنیات چیست؟

چرا لبنیات گران شد 

در این باره علی احسان مظفری مدیرعامل اتحادیه تولیدکنندگان لبنیات، در گفت‌و‌گو با خبرنگاراقتصادی آنا، با تشریح دلایل افزایش قیمت لبنیات در ماه‌های اخیر، اظهار کرد: در ابتدای سال ۱۴۰۴ قیمت هر کیلوگرم شیر خام حدود ۱۸ هزار تومان بود. در اردیبهشت‌ماه، طبق مصوبه رسمی دولت، قیمت شیر خام به ۲۳ هزار تومان افزایش یافت و قرار بود از همان زمان تا امروز، شیر خام با همین نرخ به صنایع لبنی تحویل داده شود، اما در عمل چنین اتفاقی رخ نداد.

وی افزود: برخلاف مصوبه، قیمت شیر خام نه‌تنها تثبیت نشد، بلکه به‌صورت روزانه و هفتگی افزایش پیدا کرد و در مقاطعی به حدود کیلویی ۴۰ هزار تومان رسید. اگر از ابتدای سال تا امروز را ملاک قرار دهیم، قیمت شیر خام بیش از ۶۰ درصد رشد داشته که رقمی بسیار بالا و بی‌سابقه است.

افزایش قیمت شیر خام یک‌مرحله‌ای نبود

مدیرعامل اتحادیه تولیدکنندگان لبنیات با رد ادعای افزایش یک‌مرحله‌ای قیمت‌ها تصریح کرد: برخلاف برخی برداشت‌ها، افزایش قیمت شیر خام یک‌باره و در یک مرحله نبوده، بلکه به‌صورت مستمر و هفتگی اتفاق افتاده است. همین افزایش‌های پیاپی موجب شد قیمت محصولات لبنی نیز به‌تناسب تغییر کند؛ چرا که شیر خام، ماده اولیه اصلی تولید لبنیات است.

وی ادامه داد: این موضوع فقط به محصولات لبنی محدود نمی‌شود، بلکه هر کالایی که از شیر خام تولید می‌شود، به‌طور طبیعی تحت تأثیر این افزایش قیمت قرار می‌گیرد.

جذابیت بالای صنایع پودر شیر خشک در خرید شیر خام

مظفری با اشاره به نقش صنایع پودر شیر خشک در آشفتگی بازار شیر خام گفت: یکی از عوامل اصلی افزایش قیمت شیر خام، جذابیت بالای خرید این محصول از سوی کارخانه‌های پودر شیر خشک است. این کارخانه‌ها به دلیل شرایط صادراتی و سودآوری بالا، شیر خام را با قیمتی بسیار بالاتر از نرخ مصوب خریداری کردند.

وی افزود: همین مسئله باعث شد رقابت شدیدی میان کارخانه‌های فرآوری محصولات لبنی و کارخانه‌های تولید پودر شیر خشک شکل بگیرد. در چنین شرایطی، صنایع لبنی ناچار بودند شیر خام را با قیمتی خریداری کنند که کارخانه‌های پودر شیر خشک پایه‌گذاری کرده بودند، نه قیمتی که در مصوبات رسمی دولت تعیین شده بود.

فشار مستقیم بر قیمت لبنیات و ناتوانی مردم در خرید

مدیرعامل اتحادیه تولیدکنندگان لبنیات تأکید کرد: نتیجه این شرایط، افزایش قیمت محصولات لبنی در بازاری بود که مردم عملاً توان خرید آن را ندارند. امروز شاهدیم که فشار اصلی این نابسامانی‌ها مستقیماً بر دوش مصرف‌کننده نهایی افتاده است.

وی تصریح کرد: عامل اصلی خروج شیر از چرخه مصرف داخلی، پودر شیر خشک است. اگر این عامل وجود نداشت، شیر خام هیچ‌گاه از سفره مصرف‌کننده حذف نمی‌شد و امکان ایجاد یک تعادل منطقی میان تولید، فرآوری و مصرف وجود داشت.

صادرات بی‌برنامه، عامل خالی شدن سفره مردم

مظفری با انتقاد از نبود برنامه‌ریزی دقیق در حوزه صادرات شیر خشک اظهار کرد: وقتی صادرات شیر خشک بدون برنامه و محدودیت انجام می‌شود، این امکان وجود دارد که تا هر میزان که بخواهیم، شیر مصرفی مردم را به پودر تبدیل کرده و از کشور خارج کنیم. نتیجه چنین روندی، خالی شدن سفره مردم از لبنیات است.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی، نارضایتی مردم کاملاً قابل درک و به‌حق است؛ چرا که قیمت‌های فعلی لبنیات، غیرمنطقی و در پنج دهه گذشته بی‌سابقه بوده است. اتفاقی که در پنج تا شش ماه اخیر رخ داده، نمونه‌ای کم‌نظیر از فشار قیمتی بر یکی از کالا‌های اساسی مردم است.

مصوبه جدید دولت؛ شرط اجرا، کنترل صادرات است

مدیرعامل اتحادیه تولیدکنندگان لبنیات درباره مصوبه اخیر دولت گفت: دولت مصوبه جدیدی را در ستاد تنظیم بازار درباره قیمت شیر خام و چهار قلم از محصولات لبنی تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، قیمت شیر خام ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده است.

وی افزود: در عمل، قیمت مصوب شیر خام از ۲۳ هزار تومان در اردیبهشت‌ماه، امروز به ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده است. با این حال، مسئله اصلی این است که آیا دامداران تمایل خواهند داشت شیر خود را با این قیمت در اختیار صنایع لبنی قرار دهند یا خیر.

لزوم نقش‌آفرینی دولت و دستگاه‌های نظارتی

مظفری تصریح کرد: اگر کارخانه‌های پودر شیر خشک مجدداً با پرداخت قیمت‌های بالاتر وارد بازار شوند، دامداران ترجیح می‌دهند شیر خود را به آنها بفروشند؛ بنابراین دولت، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان باید برنامه مشخصی برای جلوگیری از خروج شیر خشک از کشور داشته باشند تا تعادل در بازار برقرار شود.

توقف موقت صادرات شیر خشک؛ یک ضرورت

وی با تأکید بر لزوم توقف صادرات شیر خشک گفت: شیر خشک یک محصول نهایی نیست، بلکه ماده اولیه صنایع مختلف محسوب می‌شود. وقتی این محصول از کشور خارج می‌شود، در اختیار صنایع کشور‌های همجوار قرار می‌گیرد و در نهایت روی سفره مردم آن کشور‌ها می‌نشیند.

مدیرعامل اتحادیه تولیدکنندگان لبنیات خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی، باید صادرات شیر خشک به‌طور موقت متوقف شود تا آرامش به بازار داخلی لبنیات بازگردد. پس از تأمین کامل نیاز مردم ایران و در صورت وجود مازاد، می‌توان مجدداً صادرات را از سر گرفت؛ در غیر این صورت، این روند به معنای فروش سفره مردم است.