کالبدشکافی پدیده «شبامتحانی»؛ چرا همیشه دقیقه ۹۰ به فکر میافتیم؟
به گزارش خبرگزاری آنا؛ با نزدیک شدن به ایام امتحانات، راهروهای کتابخانهها شلوغتر و چراغ اتاقهای خوابگاه تا سپیدهدم روشن میماند. پدیده «شبامتحانی» یا مطالعه در دقایق پایانی، بخشی جداییناپذیر از زیست دانشجویی شده است؛ اما علم درباره این رفتار که مرز بین نبوغ و فاجعه است، چه میگوید؟
تله «خوشبینی کاذب» و تعویق ساختاری
بسیاری از دانشجویان تصور میکنند که در فشار روانی بالا، بهتر عمل میکنند. اما روانشناسان آموزشی معتقدند این یک فریب ذهنی است. دکتر پیرز استیل (Piers Steel)، استاد دانشگاه کالگری کانادا و یکی از برجستهترین محققان حوزه اهمالکاری، در این باره میگوید: «بسیاری از دانشجویان دچار تله تکانشگری هستند؛ یعنی لذت آنی (مانند گشتزدن در فضای مجازی) را به پاداش آتی (موفقیت در امتحان) ترجیح میدهند. آنها نه به دلیل تنبلی، بلکه به دلیل عدم توانایی در مدیریت هیجانات منفی نسبت به درس، مطالعه را به تعویق میاندازند.»
دیدگاه کارشناسان بینالمللی: فراتر از مدیریت زمان
در حالی که بسیاری تصور میکنند مشکل فقط در مدیریت زمان است، کارشناسان آموزشی در دانشگاه استنفورد بر این باورند که «شبامتحانی بودن» ریشه در ترس از شکست دارد. وقتی دانشجو مطالعه را به شب آخر موکول میکند، در واقع یک «راه فرار» برای عزتنفس خود میسازد: اگر نمره بدی بگیرد، میگوید «چون وقت نداشتم اینطور شد»، نه به خاطر اینکه «استعداد نداشتم».
از منظر علوم اعصاب، یادگیری در شب امتحان مانند ریختن حجم عظیمی از اطلاعات در یک ظرف کوچک است. پروفسور باربارا اوکلی (Barbara Oakley)، مدرس دوره مشهور «یادگیری» از دانشگاه اوکلند، معتقد است: «مغز برای تثبیت آموختهها به فرآیندی به نام تحکیم حافظه نیاز دارد که عمدتاً در خواب رخ میدهد. وقتی شب امتحان بیدار میمانید، در واقع اجازه نمیدهید اطلاعات از حافظه کوتاه مدت (RAM) به حافظه بلندمدت (Hard Drive) منتقل شود. نتیجه این کار، پدیده سفید شدن ذهن در جلسه امتحان است.»
استراتژیهای جایگزین برای دانشجویان دقیقه نودی
اگر به هر دلیلی به شب امتحان رسیدهاید، کارشناسان آموزشی از دانشگاه آکسفورد توصیه میکنند به جای «خواندن همهچیز»، از استراتژیهای گزینشی استفاده کنید: تکنیک ۸۰/۲۰ که تمرکز بر ۲۰ درصد از سرفصلهایی که طبق بودجهبندی سالهای قبل، ۸۰ درصد سوالات را شامل میشوند. بازیابی فعال (Active Recall) یعنی به جای بازخوانی مکرر جزوه، از خودتان سوال بپرسید. مغز با تلاش برای به یاد آوردن، بسیار سریعتر از روخوانی ساده یاد میگیرد. خواب استراتژیک، حتی ۲ ساعت خواب عمیق قبل از امتحان، بسیار موثرتر از بیداری کامل با مصرف افراطی کافئین است.
نقشه راه عبور از بحران؛ چگونه از همین لحظه شروع کنیم؟
اگرچه «شبامتحانی بودن» یک عادت پرخطر آموزشی است، اما اگر اکنون در این وضعیت قرار دارید، به جای سرزنش خود، این سه گام استراتژیک را برای نجات از وضعیت بحرانی اجرا کنید، عملیات نجات با فرمول «حذف و تمرکز»، لیست سرفصلها را جلوی خود بگذارید. دور مباحثی که نه در کلاس تدریس شده و نه در نمونه سوالات سالهای قبل آمده است، خط بکشید. در فرصت محدود، «کمالگرایی» دشمن شماره یک شماست. روی ۸۰ درصد نمره تمرکز کنید که معمولاً از ۲۰ درصد حجم کتاب طراحی میشود.
جایگزینی «بازخوانی» با «خودآزمایی»؛ بزرگترین اشتباه شب امتحان، روخوانی مکرر جزوه است که فقط توهم یادگیری ایجاد میکند. بعد از مطالعه هر بخش، جزوه را ببندید و سعی کنید مفاهیم کلیدی را روی یک کاغذ سفید بنویسید یا برای یک دانشآموز فرضی توضیح دهید. اگر نتوانستید توضیح دهید، یعنی آن را یاد نگرفتهاید. مغز انسان پس از ۹۰ دقیقه تمرکز شدید، دچار افت کارایی میشود. برنامه خود را به بلوکهای ۹۰ دقیقهای تقسیم کنید: ۷۵ دقیقه مطالعه عمیق و ۱۵ دقیقه استراحت مطلق (بدون گوشی موبایل). این استراحت کوتاهمدت، اجازه میدهد اطلاعات از حافظه موقت به بخشهای پایدارتر مغز منتقل شود.
موفقیت در امتحانات پایانترم، بیش از آنکه به «ساعتهای بیداری» وابسته باشد، به «کیفیت تمرکز» گره خورده است. شب امتحان زمانِ «شخم زدن» کل کتاب نیست؛ زمانِ «برداشتِ هوشمندانه» از نکات کلیدی است. به خاطر داشته باشید که یک ذهن آرام و متمرکز با ۵ ساعت مطالعه، بسیار کارآمدتر از یک ذهن مضطرب و بیخواب با ۱۵ ساعت مطالعه عمل میکند. به جای تلاش برای «تمام کردن کتاب»، روی «فهمیدن بخشهای اصلی» تمرکز کنید. موفقیت در دسترس است، حتی در دقیقه ۹۰.
انتهای پیام/