گنبدکاووس به استقبال نهضت سواد رسانه‌ای رفت؛ باورمندی راستین، اخلاق را به بال پرواز دانشجویان تبدیل می‌کند

به گزارش خبرنگار آنا، به مناسبت هفته پژوهش، کارگاه علمی ـ فرهنگی «از هیجان تا احساس در روانشناسی و ادبیات» با حضور عبدالرضا مدرس‌زاده، استاد و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، علیرضا گرایلی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس و جمعی از اساتید، پژوهشگران و دانشجویان در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس برگزار شد. 

این برنامه به همت گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی و با همکاری انجمن‌های علمی علوم تربیتی و روانشناسی، باشگاه نخبگان و پژوهشگران و کانون شعر و ادب فارسی برگزار شد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس در این نشست، حضور صاحبنظران و فرهیختگان عرصه ادبیات را «میهمانی دل و اندیشه» دانست و تأکید کرد:
دیدار اندیشمندان، تازه شدن جان است؛ همانگونه که مولانا می‌گوید: از صحبت حکّام، در این عصر، ملولیم/ از صحبت دانا، دلمان شاد و خجولیم.»

وی با اشاره به اینکه دانشگاه تنها محل گذراندن واحد‌های درسی نیست، گفت: ما در دانشگاه در حال ساختن خویشتن خویشیم. درس‌ها ستوناند، اما روح انسان با اخلاق، نیت، هیجان مثبت و خیرخواهی جان می‌گیرد و علم بدون اخلاق، چراغی بدون روغن است؛ نوری دارد، اما گرمایی ندارد.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس با استناد به بیت مولانا «علم، چون بر دل زند یاری شود / علم، چون بر تن زند باری شود» توضیح داد که هدف این کارگاه، پرداختن به “دل” است؛ دلی که اگر آباد و مثبتنگر باشد، زندگی در مسیر شکوفایی قرار میگیرد.

گرایلی در ادامه با بیان حکایت «نان و میوه دل»، به نقش نیت انسان در سرنوشت او اشاره کرد.

وی تبیین کرد: در حکایتی آمده که دو برادر، اسماعیل و ابراهیم، زمین مشابهی داشتند، اما محصول یکی پربرکت و محصول دیگری خشک و بیحاصل بود. تفاوت نه در روش کار، بلکه در نیت بود. اسماعیل هنگام پاشیدن بذر، نیت میکرد پرندگان گرسنه از آن بخورند و دعا میکرد محصول برادرش بیشتر شود. اما ابراهیم برعکس، نه پرنده را می‌خواست و نه پیشرفت برادر را.

گرایلی، نتیجه این حکایت را چنین بیان کرد: «آدمی نان و میوه دل خود را می‌خورد، نه نان بازو و فکر خود را.»

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس با پیوند دادن این روایت به روانشناسی معاصر افزود: امروز دانشمندان میگویند هیجان مثبت به احساس خوب می‌رسد، احساس خوب رفتار درست میسازد و رفتار درست نتیجه مطلوب می‌آفریند، یعنی هر چه از دل برآید، به زندگی ما بازمی‌گردد. با بدبینی، دنیا تنگ می‌شود و با خیرخواهی و امید، جریان زندگی همراه انسان خواهد بود.

گرایلی همچنین ریشه‌های این نگرش را در ادبیات فارسی بازتاب داد و گفت: فرهنگ و تمدن ایرانی بر این اصل استوار است که دلی که خیر بخواهد، خیر می‌بیند. سعدی میگوید: تو نیکی میکن و در دجله انداز / که ایزد در بیابانت دهد باز حافظ هشدار می‌دهد: نیکنامی خواهی‌ای دل با بدان صحبت مدار و مولانا میفرماید:
این جهان کوه است و فعل ما ندا / سوی ما آید ندا‌ها را صدا.»

وی تأکید کرد: دانشجو اگر فقط علم بیاموزد، متخصص می‌شود؛ اما اگر اخلاق بیاموزد، انسان بزرگ می‌شود و موفقیت امروز، دو بال دارد: دانش و فضایل اخلاقی مانند مثبت‌اندیشی و خیرخواهی. بدون هریک از این دو، پروازی در کار نیست.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس خطاب به دانشجویان گفت: آینده از آن کسانی است که مثبت می‌اندیشند، خیر دیگران را می‌خواهند و با حس خوب، رفتار خوب می‌سازند. هرگاه اندیشه روشن شود، راه‌ها خود را نشان می‌دهند. هرگاه نیت نیک شود، جهان همراه می‌شود و هرگاه خیرخواه باشی، خیر از زمین و زمان به تو بازمی‌گردد.

گرایلی سخنان خود را با این بیت به پایان رساند: «هر چه کنی به خود کنی / گر همه نیک و بد کنی» و افزود: «دنیا آیینه دل انسان است؛ پس دل را نیک نگه دارید.»

استاد و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در ابتدای سخنان خود با گرامیداشت روز دانشجو، دانشجو را در صد سال اخیر «نماد فرهیختگی و اندیشه‌ورزی» دانست و تأکید کرد که دانشگاه و نسل جوان، موتور محرک تحول فکری جامعه هستند. او با اشاره به تغییرات جمعیتی کشور در دهه‌های گذشته، دانشجویان امروز را سرمایه‌های آینده مدیریتی کشور» توصیف کرد.

تبیین عنوان کارگاه؛ نگاه ادبی به هیجان و احساس

مدرس‌زاده با اشاره به همکاری گروه روانشناسی در برگزاری کارگاه، توضیح داد که سخنانش از منظر ادبیات فارسی است و نه تحلیل تخصصی روانشناسی. مطالعات میان‌رشته‌ای از جمله پیوند ادبیات با جامعه‌شناسی، روانشناسی و فلسفه می‌تواند افق‌های تاز‌های در پژوهش و آموزش ایجاد کند.

وی به نمونه‌هایی از تاریخ ادبیات اشاره کرد؛ از تحلیل‌های جامعه‌شناسانه شعر مشروطه تا بازتاب روان انسان در آثار سعدی و مولوی.

مدرس‌‌زاده تأکید کرد: ادبیات فارسی آینه‌ای است که اندیشه، احساس، اخلاق، جامعه و تاریخ در آن خود را نشان می‌دهند.

هیجان و احساس از نگاه ادبیات فارسی

مدرس‌زاده با اشاره به اینکه هیجان بخشی جدایی‌ناپذیر از فطرت انسان است، بیان کرد: هیجان‌های اولیه مانند شادی، غم، ترس و نفرت، در صورت مدیریت صحیح، میتوانند به احساسات مثبت و بالند‌های تبدیل شوند. او این تحول را در آثار شاعران کلاسیک قابل مشاهده دانست؛ جایی که مولوی، سعدی، سنایی و عطار از «هیجان» آغاز می‌کنند و به «احساس تعالی، آرامش، آزادگی و بندگی» می‌رسند.

وی، نمونه‌هایی از ادبیات فارسی ـ از داستان‌های قابوسنامه تا حکایات مثنوی مولوی ـ را شاهدی بر اهمیت مدیریت هیجان و تبدیل آن به احساس سازنده دانست و گفت:
اگر هیجان کنترل نشود، انسان را به افراط، خشم و رفتار‌های آسیب‌زا می‌کشاند؛ اما مدیریت درست هیجان، انسان را به کرامت، انسانیت و آرامش می‌رساند.

نقش باور و عمل صالح در تربیت احساس

استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی، یکی از عوامل اصلی ساماندهی هیجان را «باورمندی راستین» معرفی کرد و با اشاره به مفاهیمی، چون گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک گفت: در آموزه‌های اخلاقی و دینی ما، عمل صالح همان ساختن پیوند میان هیجان و احساس تعالی است. انسان با عمل صالح احساس ارزشمندی و بندگی پیدا می‌کند.

وی تأکید کرد که باور و عمل باید هماهنگ باشند؛ کسی که خود عمل نمی‌کند، نمی‌تواند دیگران را نصیحت کند. این نکته را با ذکر نمونه‌هایی از احادیث، حکایات دینی و شعر سعدی تشریح کرد.

ادبیات؛ گنجینه هویت و نجات فرهنگی

مدرس‌زاده بخش مهمی از سخنان خود را به اهمیت ادبیات فارسی در هویت ملی و اجتماعی اختصاص داد و با انتقاد از بی‌توجهی به میراث ادبی کشور گفت:
اگر ادبیات در این کشور درست دیده میشد، حتی بدون نفت هم ملت ثروتمندی بودیم.

وی با آوردن نمونه‌هایی از سعدی، حافظ و سهراب سپهری، نشان داد که چگونه یک بیت شعر می‌تواند زندگی انسان را تغییر دهد.

به گفته وی؛ «ادیب بزرگی مثل حافظ ماندگار شد، چون آنچه میگفت، خود به آن ملتزم بود.»

تهدید‌های هیجان و احساس در جامعه امروز

مدرس‌زاده سه چالش عمده در مسیر سلامت روان جامعه، به‌خصوص نسل جوان را برشمرد: احساس ناامیدی، احساس مفید نبودن و خودتحقیری و کمدیدن توانمندی‌های شخصی و ملی.

این استاد زبان و ادبیات فارسی، این موارد را تهدید‌هایی جدی دانست که از سوی دشمنان و همچنین در اثر غفلت داخلی تقویت می‌شود.

وی افزود: خودتحقیری خطرناک‌تر از بمب اتم است و جامعه‌ای که خود را نبیند، زمین می‌خورد.

اهمیت سواد رسانه‌ای در دنیای امروز

مدرس‌زاده با اشاره به جنگ روانی و رسان‌های در جهان امروز گفت: همانطور که روزگاری نهضت سوادآموزی داشتیم، امروز باید نهضت سواد رسانه‌ای داشته باشیم.

به گفته وی، رسانه قادر است با تولید شایعه، شبهه و ناامیدی، بنیان‌های اعتقادی و هویتی جامعه را مخدوش کند؛ بنابراین شناخت کارکرد رسانه برای نسل دانشگاهی ضروری است.

مدرس‌زاده تأکید کرد که ادبیات فارسی، روانشناسی، جامعه‌شناسی و سایر علوم انسانی، همگی شاخه‌هایی هستند که در نهایت به یک موضوع مشترک می‌پردازند: انسان.

وی افزود: با بهره‌گیری از ادبیات، باور، اخلاق و سواد رسان‌های می‌توانیم هیجان‌ها را مدیریت و احساس‌های سالم و سازنده را در جامعه تقویت کنیم.