تفسیر آزمایش‌ها با هوش مصنوعی؛ تشخیص بدون دید بالینی می‌تواند خطرناک باشد

مهران قهرمانی، متخصص پاتولوژی و دبیر انجمن علمی آسیب‌شناسی و آزمایشگاهی ایران، در گفت‌وگو با خبرنگار آنا، با تشریح فرآیند تشخیص در آزمایشگاه گفت: در حوزه پزشکی و به‌ویژه آزمایشگاه سه مرحله اصلی وجود دارد؛ مرحله پیش‌ازآزمایش (پره‌آنالیز)، مرحله انجام آزمایش و مرحله پس از آزمایش (پست‌آنالیز). بیمار ابتدا باید توسط پزشک معاینه شود، سپس آزمایش انجام می‌شود و در نهایت پاسخ آزمایش با وضعیت بالینی بیمار تطبیق داده می‌شود.

چرا دیدن بیمار برای پزشک آزمایشگاه ضروری است؟

وی با رد برخی سوءتفاهم‌ها درباره نقش پزشک آزمایشگاه افزود: بررسی بالینی بیمار به معنای تغییر نتیجه آزمایش نیست، بلکه برای تطبیق نتایج با شرایط واقعی بیمار انجام می‌شود. پزشک متخصص آزمایشگاه به دلیل دید بالینی، گاهی می‌تواند راهنمایی مهمی به پزشک معالج بدهد و حتی مسیر تشخیص یا درمان را تغییر دهد.

قهرمانی با اشاره به ضعف اصلی هوش مصنوعی در حوزه تشخیص پزشکی گفت: هوش مصنوعی فقط بر اساس اطلاعات نوشتاری، دیتابیس‌ها و داده‌های دیجیتال کار می‌کند و انسان و وضعیت واقعی بیمار را حذف می‌کند. این مسئله ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا اصلاح شود.

کاربرد درست هوش مصنوعی در آزمایشگاه

وی تأکید کرد: هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان ابزار کمکی، مشابه ماشین‌حساب برای محاسبه، به پزشک کمک کند؛ برای مثال در دستگاه‌های شمارش سلول‌های خونی که گلبول‌های سفید و قرمز را تفکیک می‌کنند. اما حتی نتایج این دستگاه‌ها نیز باید با بررسی انسانی کنترل شود.

مردم نتایج آزمایش را در گوگل و هوش مصنوعی جست‌وجو می‌کنند

این متخصص پاتولوژی با اشاره به رفتارهای جدید بیماران گفت: امروزه بسیاری از بیماران نتایج آزمایش خود را در اینترنت و هوش مصنوعی جست‌وجو می‌کنند و نگران تطابق یا عدم تطابق نتایج با بیماری خود می‌شوند. این مسئله غیرقابل انکار است و نمی‌توان دسترسی مردم به فضای مجازی را نادیده گرفت.

 قهرمانی بهترین راهکار را گفت‌وگوی صبورانه پزشک با بیمار دانست و افزود: پزشکان باید ابهامات و نگرانی‌های بیماران را برطرف کنند. ما در آزمایشگاه تک‌تک آزمایش‌ها را برای بیماران توضیح می‌دهیم و علت درخواست هر تست را بیان می‌کنیم و اغلب بیماران قانع می‌شوند.

وی ادامه داد: گاهی بیمار تعجب می‌کند چرا همراه آزمایش کم‌خونی، ویتامین B12 هم بررسی شده است. وقتی توضیح داده می‌شود که کمبود این ویتامین می‌تواند باعث مشکلات پنهان شود، بیمار توجیه می‌شود.

تقابل با هوش مصنوعی ممکن نیست

قهرمانی در پایان تأکید کرد: استفاده از هوش مصنوعی در حال گسترش است و نمی‌توان با آن مقابله کرد. اگر این روند را انکار کنیم، از روی ما عبور می‌کند. باید با آموزش، آگاهی‌بخشی و استفاده درست، به سمتی برویم که هوش مصنوعی واقعاً به پزشک و بیمار کمک کند، نه اینکه جایگزین تصمیم انسانی شود.