ضرورت بازاندیشی حقوقی در آموزش دیجیتال کودکان

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، محمدمهدی سیدناصری حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان یادداشتی بدین شرح در اختیار خبرگزاری آنا گذاشت:

در دنیای امروز، فناوری دیجیتال به‌عنوان ابزار اصلی آموزش کودکان مطرح است و فرصت‌های فراوانی برای یادگیری، توسعه مهارت‌ها و دسترسی به منابع گسترده فراهم می‌آورد. با این حال، گسترش آموزش دیجیتال، اگر بدون توجه به عدالت فرهنگی و حفظ هویت محلی انجام شود، می‌تواند موجب تضعیف ارزش‌ها، زبان‌ها و سنت‌های بومی شود. کودکان، به‌عنوان نسل شکل‌دهنده آینده، در مواجهه با منابع دیجیتال غالباً با پیامد‌های فرهنگی و اجتماعی مواجه می‌شوند که اگر مدیریت نشود، تبعات بلندمدت برای جوامع محلی به همراه خواهد داشت. این یادداشت با هدف بررسی عدالت دسترسی کودکان به آموزش دیجیتال و تأثیر آن بر فرهنگ‌های محلی، تلاش می‌کند راهکار‌های حقوقی و عملی برای تلفیق توسعه آموزشی و حفظ هویت فرهنگی ارائه دهد.

دسترسی برابر به منابع آموزشی دیجیتال، یکی از محور‌های اصلی عدالت آموزشی است. در بسیاری از مناطق، کودکان به دلیل محدودیت‌های اقتصادی، جغرافیایی یا اجتماعی از بهره‌مندی کامل از این منابع محروم هستند. این محرومیت نه تنها فرصت یادگیری را محدود می‌کند، بلکه نابرابری‌های فرهنگی و اجتماعی را تشدید می‌کند. بررسی سیاست‌های ملی و منطقه‌ای نشان می‌دهد که بدون ایجاد زیرساخت‌های مناسب و حمایت‌های حقوقی، عدالت آموزشی در عمل تحقق نمی‌یابد.

محتوای آموزشی دیجیتال غالباً بر اساس الگو‌های فرهنگی غالب تولید می‌شود و می‌تواند موجب تضعیف هویت کودکان و فراموشی میراث فرهنگی گردد. زبان‌های محلی، داستان‌ها، رسوم و ارزش‌های اجتماعی در مواجهه با محتوا‌های یک‌جانبه و غالباً تجاری در معرض خطر قرار می‌گیرند. کودکان در این فرآیند، به‌طور ناخودآگاه ارزش‌های فرهنگ غالب را می‌پذیرند و فاصله میان نسل‌ها و خانواده‌ها افزایش می‌یابد.

دولت‌ها موظف‌اند از دسترسی برابر کودکان به آموزش دیجیتال اطمینان حاصل کنند و همزمان تدابیری برای حفاظت از فرهنگ بومی بیندیشند. این مسئولیت شامل تدوین قوانین حمایتی، ایجاد محتوای آموزشی بومی، نظارت بر شرکت‌های تولیدکننده محتوا و حمایت از آموزش زبان‌ها و مهارت‌های محلی است. نادیده گرفتن این مسئولیت، علاوه بر آثار فرهنگی، می‌تواند موجب تضییع حقوق کودکان در چارچوب تعهدات ملی و بین‌المللی گردد.

خانواده و جامعه محلی نقش مهمی در تبیین چارچوب هویتی و فرهنگی کودکان دارند. آموزش دیجیتال، اگر با مشارکت خانواده‌ها و نهاد‌های محلی همراه نباشد، می‌تواند موجب جدایی نسلی و کاهش انتقال ارزش‌ها شود. برنامه‌های آموزشی موفق، بر تلفیق محتوای دیجیتال و آموزه‌های فرهنگی محلی تمرکز دارند و کودکان را در مواجهه با اطلاعات جدید، مجهز به توان تحلیل و انتخاب آگاهانه می‌کنند.

راهکار‌های عملی و نوآورانه چیست؟

۱. طراحی محتوای دیجیتال متناسب با فرهنگ و زبان محلی.

۲. ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال با دسترسی همگانی در مناطق محروم.

۳. آموزش مهارت‌های دیجیتال همراه با آموزش ارزش‌ها و مهارت‌های فرهنگی.

۴. همکاری میان دولت‌ها، نهاد‌های آموزشی و خانواده‌ها برای حفظ عدالت آموزشی و هویت فرهنگی.

۵. پایش و ارزیابی مستمر اثرات آموزش دیجیتال بر فرهنگ و هویت کودکان.

آموزش دیجیتال، فرصتی بی‌سابقه برای توسعه مهارت‌ها و یادگیری کودکان فراهم می‌کند، اما اگر بدون توجه به عدالت فرهنگی و حفظ هویت محلی اجرا شود، تهدیدی جدی برای فرهنگ و ارزش‌های بومی خواهد بود. دولت‌ها، خانواده‌ها و نهاد‌های آموزشی موظفند با اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات پیشگیرانه، دسترسی برابر کودکان به منابع دیجیتال را تضمین کرده و همزمان شرایط حفظ و انتقال فرهنگ‌های محلی را فراهم آورند. این رویکرد، نه تنها عدالت آموزشی را تقویت می‌کند، بلکه نسل آینده را قادر می‌سازد تا همزمان با بهره‌مندی از فناوری‌های نوین، هویت فرهنگی و میراث معنوی خود را پاس دارد.