حقوق کودکان و ضرورت بازاندیشی در سیاستگذاری محتوا
محمدمهدی سیدناصری حقوقدان، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بینالملل کودکان در یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری آنا نوشت: در عصر حاضر، نفوذ فناوریهای دیجیتال بر زندگی کودکان بهطور بیسابقهای افزایش یافته است. این نفوذ، در کنار فرصتهای گسترده آموزشی و ارتباطی، تهدیدهای عمیقی برای هویت فرهنگی کودکان و جامعه بومی ایجاد کرده است. محتوای دیجیتال، چه در قالب بازیهای آنلاین، شبکههای اجتماعی یا ویدئوهای آموزشی، با الگوهای فرهنگی غالب و یکجانبه، میتواند ارزشها، باورها و زبانهای بومی را تضعیف کند و زمینه را برای فراموشی تدریجی هویت فرهنگی فراهم آورد. اهمیت این موضوع زمانی دوچندان میشود که کودکان، به دلیل محدودیت سنی و ناتوانی در تحلیل انتقادی محتوا، در معرض آسیب مستقیم قرار میگیرند.
محتواهای دیجیتال غالباً ارزشها، رفتارها و سبک زندگی جوامع غالب را ترویج میکنند و موجب کمرنگ شدن باورها و سنتهای محلی میشوند. این روند، نه تنها هویت فرهنگی کودکان را تهدید میکند، بلکه باعث ایجاد تعارض نسلی و شکاف میان ارزشهای خانوادگی و الگوهای مصرف دیجیتال میگردد. همچنین، محتوای آسیبزا، شامل خشونت فرهنگی، تبعیض و الگوهای نامناسب رفتاری، میتواند سلامت روان و شکلگیری اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.
دولتها بر اساس تعهدات حقوق بشر و حفاظت از کودکان، موظفند از هویت فرهنگی کودکان در برابر پیامدهای مخرب محتوای دیجیتال محافظت کنند. این مسئولیت شامل تدوین قوانین و مقررات محدودکننده محتوای آسیبزا، نظارت بر فعالیت شرکتهای تولیدکننده محتوا و ایجاد سازوکارهای بازخورد و آموزش والدین و کودکان است. فقدان چنین تدابیری، ممکن است مصداق کوتاهی در اجرای تعهدات بینالمللی باشد و دولتها را در معرض نقد حقوقی و اخلاقی قرار دهد.
شرکتهای فناوری و رسانهای نه تنها مسئول تولید محتوا، بلکه مسؤولیت اخلاقی و قانونی محافظت از کودکان در برابر پیامدهای مخرب محتوای دیجیتال را نیز دارند. این مسئولیت میتواند شامل طراحی الگوریتمهای امن، محدود کردن دسترسی کودکان به محتوای نامناسب و همکاری با نهادهای نظارتی و آموزشی باشد. نادیده گرفتن این مسئولیت، فراتر از یک نقص اخلاقی، میتواند پیامدهای حقوقی در سطح ملی و بینالمللی به همراه داشته باشد.
تضعیف هویت فرهنگی کودکان، علاوه بر آثار فردی، پیامدهای جمعی نیز دارد. کاهش آگاهی فرهنگی و ارتباط کودکان با میراث بومی، موجب ضعف انسجام اجتماعی، کاهش ظرفیت خلاقیت فرهنگی و فرسایش سرمایههای معنوی جامعه میشود. این فرآیند در طولانیمدت میتواند موجب از دست رفتن زبانها، سنتها و رسوم بومی گردد و نسل آینده را از سرمایههای فرهنگی خود محروم سازد.
راهکارهای نوآورانه و سیاستی در این موضوع چیست؟
۱. تدوین قوانین ملی و بینالمللی برای محدودسازی محتوای آسیبزا و حمایت از فرهنگ بومی؛
۲. ایجاد سیستمهای پایش و ردهبندی محتوا با محوریت حفاظت از کودکان و فرهنگ بومی؛
۳. آموزش و توانمندسازی کودکان و والدین برای تحلیل و مواجهه انتقادی با محتوای دیجیتال؛
۴. تقویت همکاری میان دولتها و شرکتها برای توسعه محتوای دیجیتال سازگار با ارزشهای محلی؛
۵. ترویج پروژههای محتوای دیجیتال با محوریت فرهنگ بومی و آموزش همزمان مهارتهای دیجیتال.
هویت فرهنگی کودکان در عصر دیجیتال با چالشهای بیسابقهای روبهرو است و محتوای دیجیتال، اگر بدون نظارت و مسئولیتپذیری تولید شود، میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای سلامت روان، آموزش و تعلق فرهنگی کودکان داشته باشد. دولتها و شرکتها، در چارچوب تعهدات حقوقی و اخلاقی، موظفند با اتخاذ رویکردهای پیشگیرانه و همکاری میانبخشی، از کودکان در برابر محتوای آسیبزا محافظت کنند و فرصت دسترسی به محتوای فرهنگی سالم و سازگار با هویت بومی را برای آنان فراهم آورند. حفاظت از هویت فرهنگی کودکان، تضمین عدالت بیننسلی و پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی جامعه است.
انتهای پیام/