جهان در آستانه بحران عمیق امنیت غذایی

به گزارش خبرنگار آنا، اسکندر زند استاد مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور در همایش ملی محیط‌زیست، کشاورزی هوشمند و امنیت غذایی اظهار کرد: جهان در دهه‌های آینده با افزایش ناامنی غذایی، کاهش منابع تولید، تغییرات اقلیمی و رشد نابرابری در مصرف غذا روبه‌رو خواهد شد و ایران نیز از این روند جهانی مستثنی نیست.

وی با تشریح آخرین روند‌های جهانی امنیت غذایی عنوان کرد: براساس داده‌های بین‌المللی، جهان باید از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۵۰ به اندازه کل غذایی که قبل از سال ۲۰۰۰ تولید کرده، دوباره تولید کند. این حجم عظیم تولید نه از سر انتخاب، بلکه به دلیل افزایش جمعیت، تغییر الگو‌های مصرف و کاهش سرانه زمین و منابع تولیدی است.

استاد مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور بیان کرد: تعریف امنیت غذایی چیزی فراتر از پر بودن قفسه‌های فروشگاه‌هاست. امنیت غذایی زمانی محقق می‌شود که همه مردم، همیشه به غذای کافی، سالم، مغذی و مطابق با نیازشان دسترسی داشته باشند.

زند افزود: بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ میلیون نفر در جهان دچار ناامنی شدید غذایی هستند؛ یعنی گاهی به سختی غذا پیدا می‌کنند یا دوره‌هایی از گرسنگی را تجربه می‌کنند. بیش از ۴۵ درصد جمعیت جهان هم در سطح متوسط یا ضعیف امنیت غذایی قرار دارند. در ایران، به دلیل یارانه‌ها، ناامنی شدید کمتر دیده می‌شود، اما ناامنی متوسط رو به افزایش است.

این استاد حوزه امنیت غذایی با اشاره به دلایل رشد ناامنی غذایی در جهان گفت: سه عامل اصلی، تغییر اقلیم، کرونا و جنگ‌ها به‌طور مستقیم امنیت غذایی جهان را تهدید می‌کنند. جنگ اوکراین، همه‌گیری کووید و تکانه‌های اقلیمی اخیر، نمونه‌های روشنی از تأثیر این عوامل بر تولید و عرضه غذاست.

وی ادامه داد: مشکل جهانی، کمبود تولید غذا نیست؛ جهان حدود یک‌ونیم برابر نیازش غذا تولید می‌کند. اما از یک‌سو مصرف پروتئین رو به افزایش است و از سوی دیگر کاهش آب، فرسایش خاک، افت بهره‌وری و استفاده از غذا برای تولید سوخت، تعادل عرضه و تقاضا را مختل کرده است.

زند با اشاره به چهار رکن امنیت غذایی مطرح کرد: فراهمی، دسترسی، سلامت و پایداری چهار پایه امنیت غذایی هستند. اگر غذا باشد، اما مردم نتوانند بخرند، یا غذا سالم نباشد، یا قیمت‌ها با یک تکانه اقتصادی چند برابر شود، امنیت غذایی محقق نمی‌شود.

استاد مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور با تأکید بر ضرورت توجه دولت‌ها به تاب‌آوری غذایی عنوان کرد: حدود ۳۰ درصد گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از تولید غذاست؛ بنابراین آینده امنیت غذایی بدون توجه به محیط‌زیست، آب و خاک قابل تصور نیست. هزینه واقعی تولید نیز سه برابر آن چیزی است که دیده می‌شود، زیرا هزینه‌های پنهان تخریب منابع طبیعی در آن لحاظ نمی‌شود.

زند یکی دیگر از چالش‌های جدی جهان را «عدالت غذایی» دانست و گفت: نابرابری در مصرف غذا در جهان عمیق است؛ برخی کشور‌ها تا ۱۲۰ کیلوگرم گوشت مصرف می‌کنند و برخی تنها چند کیلو. همین ناعادلانۀ توزیع باعث می‌شود با وجود تولید فراوان، گروه‌های زیادی همچنان با گرسنگی مواجه باشند.

وی با اشاره به پیچیدگی نظام غذا در جهان توضیح داد: مسئله غذا صرفاً در اختیار وزارت جهاد کشاورزی نیست؛ آب در وزارت نیرو، سلامت در وزارت بهداشت، بازار در وزارت صمت و حمایت اجتماعی در نهاد‌های حمایتی است. امنیت غذایی فقط با یک نظام یکپارچه و نگاه سیستمی قابل مدیریت است.

وی همچنین روند‌های آینده‌ساز جهان را مورد توجه قرار داد و تشریح کرد: کره زمین غیرقابل پیش‌بینی‌تر شده، مردم مطالبه‌گرتر شده‌اند و سلامت برای آنها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. زنجیره‌های غذایی جهانی شده و در آینده هوشمندسازی تمام زنجیره تولید و توزیع غذا اجتناب‌ناپذیر است.

استاد مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور اضافه کرد: بخش زیادی از پیش‌بینی‌هایی که ۵۰ سال پیش درباره آینده غذا مطرح شده بود، امروز محقق شده است. اگر روند‌های امروز نادیده گرفته شود، بحران امنیت غذایی در دهه‌های آینده شدت بیشتری خواهد گرفت.