عارف: باید در حوزه دیپلماسی علمی و تعاملات بینالمللی فعالیت جدیتری داشته باشیم
به گزارش خبرگزاری آنا، محمدرضا عارف معاون اول رئیسجمهور عصر امروز در جلسه شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری با تأکید بر ضرورت تحقق مرجعیت علمی بهعنوان یکی از مطالبات راهبردی مقام معظم رهبری، دستیابی به اهداف سند چشمانداز بیستساله کشور را نیازمند انسجام سیاستی و راهبری مؤثر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری دانست. وی بر تمرکز بر کیفیت پژوهش، خلق فناوری و حل مسائل ملی تأکید کرد و دستیابی به جایگاه مرجعیت علمی و الهامبخشی ایران در جهان اسلام را امری شدنی و دستیافتنی دانست.
مرجعیت علمی و ضرورت راهبری هدفمند
وی افزود: مرجعیت علمی که از مطالبات مقام معظم رهبری است، در سند چشمانداز بیستساله جمهوری اسلامی ایران بهعنوان هدفی کلان و ملی تعیین شده و ایران را بهعنوان کشور پیشرو در علم و فناوری منطقه معرفی کرده است. این هدف بزرگ نیازمند انسجام سیاستی و راهبری مؤثر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (عطف) است تا حرکت علمی کشور به شکلی هدفمند، پایدار و نظاممند پیش برود.
عارف با تأکید بر اینکه با تمرکز بر کیفیت پژوهش، خلق فناوری و حل مسائل ملی، میتوان ایران را به مرجع تصمیمسازی علمی و الهامبخش نوآوری در جهان اسلام تبدیل کرد، تصریح کرد: به باور بنده، این هدف کاملاً شدنی است و تنها نیازمند انسجام مدیریتی و هماهنگی میان نهادهای علمی کشور میباشد.
توسعه فناوریهای نوین، هوش مصنوعی و سواد دیجیتال
معاون اول رئیسجمهور ادامه داد: در حوزه فناوریهای نوین، ما در کشور موفق عمل کردهایم؛ تصمیم گرفتیم، عمل کردیم و نتایج آن نیز امروز مشهود است. در جلسه گذشته نیز خاطرهای از سالهای نخستین جنگ تحمیلی مطرح کردم؛ زمانی که نخستین حمله شیمیایی به ایران صورت گرفت و ما از دانشمندان شیمی برای مقابله و درمان مصدومان یاری خواستیم. در آن زمان تنها چهار یا پنج متخصص در دانشگاهها داشتیم که گازهای شیمیایی را میشناختند. اما امروز افتخار میکنیم که در این بخش به مصونیت کامل رسیدهایم.
وی افزود: در حوزه واکسن نیز، در گذشته با مشکلات جدی روبهرو بودیم، اما امروز در زمینه بیوتکنولوژی پیشتاز هستیم. در حوزه نانوتکنولوژی نیز، با سابقهای بیش از بیست سال، پیشرفت چشمگیری داشتهایم. زمانی که نخستین جلسه مرتبط با نانو برگزار شد، تنها هفت یا هشت نفر از متخصصان کشور، که در یکی دو کشور غربی و شرقی آموزش دیده بودند، در آن حضور داشتند. امروز، اما رتبه ایران در این عرصه زیر پنج است.
عارف گفت: مقام معظم رهبری در حوزه هوش مصنوعی نیز دستیابی به رتبه یکرقمی جهانی را بهعنوان «تکلیف» تعیین کردهاند؛ این مأموریت دیگر در حد توصیه نیست، بلکه تکلیفی ملی است. خوشبختانه در مدت کوتاهی حرکتی جدی و منسجم در این مسیر آغاز شده است.
تهدیدهای نرم و نقش علم و فناوری در مقابله با آنها
معاون اول رئیسجمهور اظهارداشت: تهدیدهایی که از آغاز انقلاب اسلامی تا امروز متوجه کشور بودهاند، در دوره کنونی به سبک جدید و کاملاً نرم بروز یافتهاند. بسیاری هنوز تصور میکنند این تهدیدها شوخی است، اما واقعیت این است که تنها ابزار مقابله مؤثر با چنین تهدیدهایی، علم و فناوری است.
وی با بیان اینکه در این شرایط، باید در حوزه دیپلماسی علمی و تعاملات بینالمللی فعالیت جدیتری داشته باشیم، تأکید کرد: متأسفانه به دلایل مختلف از جمله محدودیت منابع، ارتباط علمی ما با جهان تا حد زیادی قطع شده است. در حالیکه هیچ راهی جز تعامل سازنده با دانشمندان بزرگ جهان وجود ندارد. در حال حاضر نه در کنفرانسها شرکت میکنیم و نه فرصتهای مطالعاتی اعزام میکنیم؛ این یعنی پاک کردن صورت مسأله.
عارف ادامه داد: استادی که در جریان تحولات علمی دنیا قرار ندارد، چگونه میتواند پژوهش بهروز انجام دهد؟ ما باید دانشمندان جوان خود را نه فقط بهروز، بلکه «به لحظه» نگه داریم و برای این منظور برنامهریزیهای دقیقی در حال انجام است.
استقلال دانشگاهها و حل ناترازیهای ملی با ظرفیت علمی کشور
وی افزود: در یکی از جلسات، یکی از رؤسای دانشگاهها بهدرستی گفت: «دانشگاهی که اجازه نمیدهید خودش را حل کند، دانشگاه نیست.» این سخن حقیقت دارد. دانشگاهها باید نهادهایی علمی و حقوقی باشند و هیچ دخالت اداری و دستوری از بیرون نباید در آنها اعمال شود؛ در غیر این صورت، دانشگاهها به دبیرستانهای بزرگ تبدیل خواهند شد.
معاون اول رئیس جمهور اظهارداشت: امروز با بحرانهایی، چون ناترازی آب در برخی استانها مواجهایم که حجم آب سدها به یکرقمی رسیده است. این مشکلات را چه کسی باید حل کند؟ در بخشهای اجتماعی، زیرساختی و زیستمحیطی نیز با ناترازیهایی روبهرو هستیم که اگر از ظرفیت علمی کشور و دانشمندان بهره بگیریم، همه آنها قابل حل هستند.
عارف همچنین گفت: ما نیازی به متخصص خارجی نداریم؛ متخصصان ایرانی نهتنها توان حل مشکلات داخلی، بلکه ظرفیت حل مسائل منطقه و جهان اسلام را نیز دارند. توجه به مسئولیت اجتماعی در تمامی بخشهای آموزش عالی باید در قالب الگوی «دانشگاه نسل چهارم» و بهعنوان یک طرح کلان ملی مدنظر قرار گیرد.
سازوکارهای حفظ، حمایت و بازگشت نخبگان ایرانی
وی تصریح کرد: نخبه ایرانی، در هر نقطه از جهان که باشد، ایرانی است. بسیاری از جوانان برجسته علمی که در خارج از کشور زندگی میکنند، دل در گرو ایران دارند. طرحی که در دهه شصت توسط مقام معظم رهبری برای خدمت سربازی پزشکان مقیم خارج مطرح شد، امروز باید برای همه نخبگان علمی تعمیم یابد.
معاون اول رئیس جمهور افزود: این طرح امکان میدهد دانشمندان ایرانی خارج از کشور دو تا یک ماه به ایران بیایند و با برگزاری سخنرانی در دانشگاهها، تجربیات خود را منتقل کنند. متأسفانه هنوز نگاه منفی به این افراد وجود دارد و این نگاه باید اصلاح شود. چرا باید رابطه جوان ایرانی با کشورش قطع شود؟
وی گفت: باید برنامهریزی دقیقی برای «مهاجرت معکوس» و بازگشت نخبگان، چه بهصورت دائم و چه موقت، انجام گیرد. در گذشته نیز طرحی با حمایت سازمان ملل متحد برای این هدف اجرا شد که موفق بود، اما بهدلیل برخی نگاههای امنیتی متوقف گردید. بسیاری از نخبگانی که در قالب این طرح به کشور آمدند، در نهایت ماندگار شدند. اکنون نیز باید این طرح را با جدیت در شورای عالی علوم و سایر مراجع تصمیمگیری دولت پیگیری و اجرا کنیم.
گسترش دیپلماسی علمی و تعاملات منطقهای هدفمند
عارف با بیان اینکه امروز جمهوری اسلامی ایران در منطقه جایگاه تمدنی ویژهای دارد و کشورهای منطقه ایران را بهعنوان الگو میپذیرند، تصریح کرد: ذهنیت مثبت نسبت به ایران در حوزه علم و فناوری فرصتی ارزشمند است که باید با گسترش تعاملات علمی و فناوری میان کشورهای منطقه از آن بهرهبرداری کرد.
وی گفت: در حوزه فناوریهای نوظهور و جدید نیز وضعیت کشور مطلوب است و باید با افزایش همکاریها و رفتوآمدهای علمی میان کشورها، این موقعیت را تقویت کنیم.
پژوهشهای مسئلهمحور و عدالت علمی
معاون اول رئیسجمهور همچنین گفت: حمایت از پژوهشهای مسئلهمحور در حوزههایی، چون آب، انرژی، سلامت و محیطزیست، امری حیاتی است؛ زیرا این حوزهها در شمار مهمترین چالشهای ملی و زیربنایی قرار دارند. امروز اصطلاح «ناترازی» به واژهای کلیدی در مدیریت کشور بدل شده است و باید با تکیه بر علم و پژوهش، به رفع آن پرداخت.
وی افزود: از سوی دیگر، توجه به عدالت علمی و منطقهای در تخصیص منابع پژوهشی ضروری است؛ چراکه همه ظرفیت علمی و دانشگاهی کشور نباید محدود به چند شهر بزرگ باشد.
انتهای پیام/