تولید رنگدانه‌های صنعتی آبی و سبز «فتالوسیانین» با تکنولوژی روز
سیدمسعود کاظمی طبائی‌زواره دانشیار تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا در تشریح انگیزه و هدف تولید رنگدانه‌های صنعتی آبی و سبز فتالوسیانین اظهار کرد: رنگدانه‌های فتالوسیانین در کشور تولید نمی‌شوند؛ اما به دلیل مصرف زیاد در پوش‌رنگ‌ها، جوهرسازی و پلاستیک، بیشتر مصرف‌کننده‌ها از نمونه‌های خارجی استفاده می‌کنند و ناچار به واردات هستند. به همین دلیل به فکر تولید رنگدانه‌های فتالوسیانین افتادیم تا علاوه بر کیفیت بالای محصولات تولیدی با قیمت مناسب تولید شوند و در مصارف پلاستیک، پوش‌رنگ و جوهر به‌کار گرفته شوند.
فعال حوزه فناوری مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی قم افزود: تولید این رنگدانه برای مصارف مستربچ پوش‌رنگ و جوهر رقیب داخلی ندارند و فقط نمونه‌های خارجی رقیب خواهند بود که با تولید باکیفیت و قیمت مناسب مسئله رقابت مرتفع خواهد شد. ازلحاظ تکنولوژی تولید محصول با نمونه‌های اروپایی برابری کرده و علمکرد بهتری نسبت به چینی‌ها و هندی‌ها دارد. از لحاظ قیمت ۶۰ درصد قیمت خارجی بوده و فروش محصول قابل توجیه است.
دانشیار تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی قم درباره ساختار فتالوسیانین گفت: این ترکیب در اوایل قرن بیستم سنتز شد و چند دهه بعد کمپلکس‌های مختلف آن بررسی و برخی گونه‌های محدود از آن صنعتی شد. ابتدا خود فتالوسیانین بدون فلز که آبی ته سبز ایجاد می‌کرد در مقادیر بالا تولید شد و اندکی بعد فتالوسیانین مس به علت ساده‌تر بودن پروسه تولید جای آن را گرفت. این ترکیب معمولاً از فتالیک انیدرید و فتالونیتریل سنتز می‌شود و به‌طور معمول با یکی از سه حالت واکنش فلز یا نمک‌های فلزی با فتالونیتریل یا فتالونیتریل‌های عامل دار، واکنش اوره، نمک فلزی، کاتالیست و یکی از ترکیبات فتالیک انیدرید، فتالیک اسید، فتالیک استر، دی آمونیوم فتالات، فتالامید یا فتالیمید و واکنش یک فلز یا نمک فلزی با اورتو سیانو بنزامید سنتز می‌شود.
کاظمی اضافه کرد: فتالوسیانین مس معروف‌ترین و پرمصرف‌ترین پیگمنت فتالوسیانینی است که اگر روی همین پیگمنت عاملیت‌های هالوژنی اضافه کنیم، فام‌های سبز را ایجاد می‌کند. اگر از ۱۶ اتم هیدروژن روی حلقه بیرونی ۱۴ یا ۱۵ تای آن با کلر جایگزین شود یک سبز ته آبی ایجاد می‌شود که به آن پیگمنت سبز هفت می‌گویند؛ اگر اتم‌های هیدروژن ذکر شده با ترکیبی از کلر و برم جایگزین شوند (۴ تا ۹ برم و دوتا ۸ کلر) سبز‌های ته زرد نظیر پیگمنت سبز ۳۶ را ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: فتالوسیانین مس عامل دار نشده که رنگ آبی دارد یک ساختار پلی مورف بوده و دارای پنج کریستال مختلف است که تنوعی از پیگمنت‌ها را ایجاد می‌کند. در ساختار فتالوسیانین فلزات دیگری نظیر روی، آهن یا کبالت هم می‌تواند قرار گیرد؛ اما این پیگمنت‌ها هیچ‌کدام در صنعت پلاستیک کاربرد ندارند. اگر روی ترکیب فتالوسیانین گروه‌های خاص نظیر گروه‌های حل شونده نشانده شود، می‌توان به دای‌های فتالوسیانینی که در صنعت نساجی بیشترین کاربرد را دارند رسید. کمپلکس‌های کبالت (پیگمنت آبی ۷۵) این ترکیب به تازگی در صنعت رنگزا‌های ایجاد شونده اهمیت یافته‌اند. کمپلس‌های نیکل این ترکیب جز مواد رنگ‌زای ری اکتیو در صنعت نساجی هستند.
دانشیار تمام‌وقت دانشگاه آزاد اسلامی قم بیان کرد: تولید محصول رنگدانه آبی فتالوسیانین با فناوری بومی، مواد اولیه و خط تولید ابداعی در مقیاس نیمه‌صنعتی سالانه حدود ۳۰ تن و مطابق استاندارد‌های داخلی و خارجی است. بازار این محصول صنایع رنگ‌سازی، پلاستیک، جوهر چاپ، چرم‌سازی و صنایع کاغذ بوده که با تولید سالانه حدود ۲ هزار تن مبلغی معادل ۲۰ میلیون دلار در سال حجم معاملات آن است. با توجه به رشد ۱۵ تا ۲۰ درصدی صنایع با پیش‌بینی انجام شده این روند ادامه خواهد یافت.
کاظمی مطرح کرد: تولید رنگدانه‌های فتالوسیانین برای مصارف مستربچ رقیب داخلی ندارد و فقط نمونه‌های خارجی رقیب خواهند بود که با تولید باکیفیت و قیمت مناسب مسئله رقابت مرتفع خواهد شد. ازلحاظ تکنولوژی تولید محصول ما با نمونه‌های اروپایی برابری کرده و از چینی‌ها و هندی‌ها بهتر است.
فعال حوزه فناوری مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی قم توضیح داد: ایجاد محیطی امن برای فعالیت افراد فناور، فراهم کردن امکانات لازم شامل مکان، وسایل آزمایشگاهی و صنعتی و ارائه تسهیلات ازجمله انتظاراتی است که واحدهای فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان از مراکز رشد برای پیشبرد اهداف ترسیم‌شده، دارند.
انتهای پیام/