صفوی تأکید کرد؛ ضرورت راه‌اندازی رشته‌های مرتبط با ژورنالیسم علم در دانشگاه‌ها/ فقدان رابطه مناسب میان روزنامه‌نگاری علم و جامعه
بهاره صفوی در گفتگو با خبرنگار حوزه رسانه گروه اجتماعی خبرگزاری آنا، در ارتباط با موضوع ژورنالیسم علم و تعریف آن گفت: روزنامه‌نگاری علم از جمله شاخه‌های جدید حوزه روزنامه‌نگاری است که اخبار دقیق و معتبر علمی را در جامعه گسترش می‌دهد.
وی با توجه به درس‌نامه‌های فدراسیون جهانی روزنامه‌نگاران علم، افزود: روزنامه‌نگاری علم شاخه و گرایشی از روزنامه‌نگاری است و روزنامه‌نگار یا ژورنالیست علم ابتدا ژورنالیست است و در این مقام فرقی میان او و روزنامه‌نگار عمومی، سیاسی، ورزشی و ... نیست. حوزه‌ای که روزنامه‌نگار علم پوشش می‌دهد حوزه علوم است که با اندکی تساهل، ریاضیات، فناوری، محیط‌زیست و تحقیقات پزشکی را دربرمی‌گیرد و دو نقش برجسته دارد.
این پژوهشگر علمی ادامه داد: نقش اول ژورنالیسم علم این است که انتقال و ترجمه داده‌ها از زبان پیچیده علم به زبان ساده و عامیانه و آگاه کردن مردم نسبت به رویدادها را دنبال می‌کند و نقش دوم ژورنالیسم علم مسئولیت او در مواجهه با جریان علم و نظارت بر روند علم در جامعه در مسیر توسعه علمی است.
صفوی درباره چالش‌های پیش روی ژورنالیسم علم گفت: چالش‌ها قطعاً تنها مختص فعالان حوزه روزنامه‌نگاری علمی نیست و باید چالش‌های نهاد علم و ساحت روزنامه‌نگاری را در کنار چالش‌های خاص روزنامه‌نگاران علم قرار داد.
این مجری تلویزیونی عنوان کرد: در این میان یکی از مهم‌ترین چالش‌های روزنامه‌نگاری علم را می‌توان فقدان برقراری رابطه میان روزنامه‌نگار علم و جامعه دانست. این موضوع دلایل بسیار زیاد و متنوعی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به نبود ابزاری برای سنجش درک عموم از علم، شرایط گلخانه‌ای رسانه‌ها و فقدان رقابت واقعی و نگاه فرمایشی به علوم انسانی ذکر کرد. ضعیف بودن روزنامه‌نگار علم، به معنای ناتوانی در تشخیص رسالت‌های روزنامه‌نگاری و روزنامه‌نگاری توسعه است که پیامدهای آن را در دامن زدن به شرایط بحرانی، سانسورهای اشتباه و بزرگ‌نمایی‌های اشتباه می‌توان یافت.
وی درباره وظیفه دانشگاه‌ها در قبال ژورنالیسم علم اظهار کرد: تاکنون رشته‌ای مجزا با عنوان روزنامه‌نگاری علم در دانشگاه‌ها نداشته‌ایم و تنها در مقطع ارشد رشته روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه، درسی اختیاری برای این موضوع وجود دارد. البته این دانشگاه چند سالی است که در حوزه ارتباطات علم فعالیت‌های خوبی داشته و وجود کرسی ارتباطات علم یونسکو در دانشگاه علامه می‌تواند کمک خوبی برای ادامه مسیر باشد. فراموش نکنیم که معمولاً در دانشکده‌های ارتباطات دروسی که ارائه می‌شود بیشتر از آن‌که بر اساس نیاز باشد بر اساس توانایی‌های علمی است. این در شرایطی است که بدنه دانشگاهی ما برای ارائه این دروس دچار ضعف است.
صفوی افزود: به‌طورکلی دانشگاه‌ها می‌توانند با راه‌اندازی رشته‌های مرتبط با روزنامه‌نگاری علم در تحصیلات تکمیلی خود جهت‌دهی خوبی برای دانشجویان علاقه‌مند دانش ایجاد کنند. هرچند برای توسعه روزنامه‌نگاری علم تنها دانشگاه‌ها نمی‌توانند مؤثر واقع شوند بلکه سازمان‌ها و نهادهای مرتبط همچون وزارت علوم و معاونت علم و فناوری و حتی خود رسانه‌ها نیز باید فعالیتی مؤثر داشته باشند.
وی ادامه داد: امروزه علم با زندگی مردم به‌شدت درهم‌تنیده شده است و تغییر و تحولات در افق‌های آن، بر کیفیت زندگی تک‌تک افراد جامعه تأثیر می‌گذارد. رسانه جمعی که امروزه آن را رکن چهارم دموکراسی می‌شناسند و تمامی جوامع از اشکال مختلف آن بهره می‌برند، یکی از نهادهای اصلی است که می‌تواند علم را از درون نهادهای علمی و دانشگاهی به میان عامه مردم بیاورد و به عمومی‌سازی علم در عصر حاضر کمک کند. اگر علم به زبان جامعه نزدیک نشود، در پشت دیوارهای دانشگاه‌ها و مراکز تولید فناوری محبوس می‌شود و در مقابل نوعی عوام‌زدگی و شبه‌علم در جامعه شکل می‌گیرد.
صفوی گفت: اساتید ارتباطات معتقدند رسانه‌ها می‌توانند بر عامه مردم تأثیر بگذارند. رسانه‌ها با عمومی‌سازی علم بر جامعه اثر می‌گذارند. رسانه‌ها نگرش مردم را تغییر نمی‌دهند بلکه روی شناخت آن‌ها تأثیر می‌گذارند، یعنی به مردم می‌گویند چه موضوع‌هایی مهم به نظر می‌رسند.
این مجری تلویزیون افزود: برای بسط و گسترش علم، مقابله با شبه‌علم و درنتیجه بهبود وضعیت علمی و فرهنگی جامعه، عمومی‌سازی علم امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در این راه بهترین، کارآمدترین و در دسترس‌ترین ابزار رسانه است. با افزایش نفوذ و تأثیر رسانه‌ها در جامعه، روزنامه‌نگاران علم سهم مهمی در ارتقای سطح دانش جامعه پیدا کرده‌اند.
وی درباره تفاوت خبرنگار و روزنامه‌نگار علم گفت: روزنامه‌نگار علم، در وهله اول، روزنامه‌نگار است؛ یعنی تمام ویژگی‌هایی که از یک روزنامه‌نگار انتظار داریم را باید داشته باشد، ولی به‌واسطه علمی بودن باید ویژگی‌های مضاعفی نیز داشته باشد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها، شناختن علم و روند آن است که بر مبنای تجربه، مشاهده، تئوری سازی، پیش‌بینی، آزمودن نتایجِ پیش‌بینی و بعد اصلاح و ابطال کردن و دوباره به‌روز کردن و بهبود ماجرا حاصل می‌شود. روزنامه‌نگار علم باید این روند را در روزنامه‌نگاری نیز به کار ببندد، یعنی در مواجهه با رویدادها، مبتنی بر شواهد عمل کند و درعین‌حال باید نگاه عمومی وسیعی به دنیای علم داشته باشد.
صفوی بیان کرد: روزنامه‌نگاران علم بخشی از اکوسیستم رسانه‌ای کشور را شامل می‌شوند که به‌یقین نمی‌توان و نباید از آن‌ها به‌تنهایی چنین انتظاری را داشت. رسانه‌های همگانی به‌خصوص رادیو، تلویزیون و مطبوعات با رسوخ سریع در میان جوامع و با وجود گستردگی بُرد خود، نقش مهمی در ساخت «فرهنگ عمومی» دارند. روزنامه‌نگاران علمی از جمله فعالان حوزه رسانه‌اند که انتقال و ترجمه داده‌ها از زبان پیچیده علم، به زبان ساده و عامیانه و آگاه کردن مردم نسبت به رویدادها از جمله وظایف اصلی آن‌ها به‌شمار می‌رود.
وی درباره ترغیب رسانه‌ها برای استفاده از روزنامه‌نگار علم گفت: یکی از مهم‌ترین اهداف قرن بیست‌ویکم، تربیت افرادی است که از آمادگی لازم برای رویارویی با جامعه در حال تغییر و پیچیدگی‌های عصر انفجار اطلاعات برخوردار باشند. بر این اساس ترویج اندیشیدن و اندیشه‌ورزی در رسانه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و این موضوع فقط در سایه انتقال اطلاعات به ذهن یادگیرندگان حاصل نمی‌شود بلکه در رسانه‌ها به‌خصوص در حوزه علم و دانش آن‌ها باید روش‌هایی گنجانده شود که از طریق آن‌ها مخاطبان قابلیت‌های چگونه آموختن را از طریق نظم فکری بیاموزند و در زندگی روزمره خود برای مقابله با شبه‌علم یا هر موضوع چالش‌برانگیز دیگری به کار برند.
انتهای پیام/4046/پ
انتهای پیام/