از اولین بستنی، پیتزا، چیپس و نوشابه ای که بشر خورد چه می دانید؟

پیتزا؛ رنگارنگ، متنوع، خوشمزه

پیتزا را با ایتالیا و شهر ناپل می شناسند. اما این غذای پرطرفدار راه درازی را پیمود تا به یک غذای جهانی تبدیل شد. قصه این است که سربازان داریوش نوعی نان پهن را روی سپرهای خود می‌پختند و روی آن را با پنیر و خرما می‌پوشاندند. می گویند یونانی‌ها پختن چنین نان‌هایی را از ایرانیان آموختند. این مدل نان از یونان به روم رفت و در جنوب ایتالیا معمول شد. پیتزا در بین ایتالیایی ها بسیار محبوب شد و خیلی زود به شکل غذای محلی آن ها درآمد. بعد هم ایتالیایی ها پیتزا را به آمریکا بردند؛ در واقع یک مهاجر ایتالیایی به نام «جنارولمباردی» یک مغازه کوچک پیتزافروشی در محله ایتالیایی‌نشین نیویورک باز کرد. البته نقل قول دیگری هم می گوید بعد از جنگ جهانی دوم، مصرف پیتزا فراگیرتر و بین سربازان آمریکایی در ایتالیا بسیار پرطرفدار شد به طوری که گاهی پیتزافروشی‌ها نمی‌توانستند جوابگوی تقاضای زیاد مشتریان آمریکایی خود باشند و آمریکایی ها که از این غـذای محلی خوششان آمده بود، آن را با خود به خـانه بردنــد.

چیپس سیب زمینی؛ شاهکار تصادفی

یکی از شب های زمستان سال 1853 در رستوران «دریاچه ماه» در نیویورک آمریکا، شخصی همراه شام، سیب زمینی سرخ شده سفارش داد. پس از دریافت غذا این شخص با اعتراض به این که سیب زمینی ها خوب سرخ نشده اند و چندان تُرد نیستند، آن را به آشپزخانه پس فرستاد. «جورج کرام»، سرآشپز رستوران که از این انتقاد حسابی عصبانی شده بود برای تمسخر، سیب زمینی ها را به نازکی کاغذ برید و به شدت به آن ها نمک زد، دوباره سرخشان کرد و محصول را به این خیال که غیرقابل خوردن است سر میز مشتری برد؛ اما دستپخت کرام به جای یک غذای بی مصرف، یک شاهکار از آب درآمد و به همین راحتی، چیپس اختراع شد. صاحب رستوران دریاچه ماه خیلی زود این خوراکی را وارد منوی غذای خود کرد. اما این «ویلیام تاپندون» از اهالی اوهایو بود که برای اولین بار چیپس سیب زمینی را از رستوران ها به مغازه های خواربار فروشی برد. راستی فکر می کنید اگر در آن شب سرد، مشتری مشکل پسند، هوس سیب زمینی سرخ کرده نمی کرد یا جورج کرام، آشپز انتقاد پذیری نبود، جهان چند سال دیگر باید در انتظار چیپس باقی می ماند؟
ساندویچ؛ خوش‌طعم و فوری
این روزها ساندویچ پرطرفدارترین غذای فوری و سبک دنیاست. اما مخترع این خوردنی ساده دوست داشتنی کیست؟ ساندویچی که ما می شناسیم نخستین بار در سال 1762 میلادی توسط «جان مونتاگو»، کنت چهارم انگلستان اختراع شد. آن طور که در روایت های تاریخی نقل شده، مونگاتو که در طول سال های حیاتش پست های مختلف سیاسی و نظامی زیادی تجربه کرده بود، در جریان یکی از دور همی های طولانی اش، از آشپز خانه درخواست کرد غذایی برایش بیاورند که بتواند بی زحمت و بدون استفاده از قاشق و چنگال، آن را بخورد و از آنجا بود که ساندویچ متولد شد. او آنقدر از وعده غذایی گوشت و نانی که برایش آماده کرده بودند لذت برد که مدام همان را از سرآشپز طلب می کرد و به مرور این خوراکی، در کل لندن به شهرت و محبوبیت رسید. در ایران، حدود سال ۱۳۳۵ نخستین بار در خیابان استانبول تهران، چند مغازه که ماهی و ماهی دودی و لوله‌های کالباس می‌فروختند، ساندویچ عرضه کردند که بهای آن دانه‌ای پنج قران بود. در سال‌های اول عرضه ساندویچ، افراد محترم و آبرومند رفتن به ساندویچ‌فروشی‌ها را کسر شان می دانستند و معمولا به چلوکبابی و چلوخورشتی ها می رفتند اما ساندویچ، در ایران هم کم کم جا افتاد.
نوشابه؛ نوشیدنیِ پرطرفدار
به شکل کلی تاریخچه نوشابه سازی به زمانی بر می گردد که بشر علاوه بر مصرف آب آشامیدنی سالم، می توانست با افزودن موادی مثل طعم دهنده ها و شیرین کننده ها به آب، شربت تهیه کند. منتها ریشه «نوشابه»‌ به دوران باستان برمی‌گردد. دو هزار سال قبل، یونانی‌ها و رومی‌ها ارزش دارویی آب معدنی را شناختند و برای آرامش، با این آب دوش می‌گرفتند. در اواخر سده ۱۷۰۰ میلادی، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها شروع به نوشیدن آب معدنی گازدار به خاطر خواص درمانی اش کردند و از سال های ۱۸۳۰ آب گازدار برای اولین بار در بطری‌های شیشه‌ای فروخته شد. در اوایل دهه ۱۸۸۰ داروسازان محرک‌های قوی برای افزودن به آب گازدار آزمایش کردند که شامل میوه‌های شیرین کولا و برگ‌های کوکا بود. در سال ۱۸۸۶ یک داروساز آتلانتایی به نام «جان پمبرتون»، گامی مهم برای ترکیب کوکا با کولا برداشت و چیزی را ایجاد کرد که مشهورترین نوشیدنی جهان یعنی «کوکا کولا» شد. ایرانی ها هم از قدیم، طعم دهنده هایی نظیر به لیمو، شیره آلبالو، زرشک، آلو و انجیر را با آب ترکیب می کردند و از بسیاری گیاهان مثل نعناع، آویشن، بهار نارنج و ... اسانس و در ادامه، عرقیات گیاهی درست می کردند.
بستنی؛ سرد و شیرین و شادی‌بخش
عاشقان «بستنی» کم نیستند. این خوردنی سرد یخی، در تابستان حال خیلی ها را جا می آورد. بستنی های امروزی نوع تحول‌یافته نوشیدنی‌ها و دسرهای یخ‌زده قدیم است. البته در شکل امروزی، خامه و طعم دهنده های گوناگون هم به آن اضافه می شود. براساس شواهد تاریخی «اسکندر مقدونی» در قرن چهارم قبل از میلاد، به نوشیدنی‌های یخی علاقه فراوان داشت. غیر از او، «نـرون»، امپراتور روم هم افرادی را به کوهستان‌ها می‌فرستاد تا برایش یخ و برف بیاورند، سپس آن را با شربت، پوره میوه یا عسل مخلوط می کرده و می‌خورده است. در ایران قدیم و پیش از شکل گرفتن بستنی به صورت امروزی، مردم شیره انگور را روی مقداری برف در کاسه‌ای می‌ریختند و می خوردند. تا این که بستنی به معنای امروزی اش ساخته شد و در کشورمان هم سر و کله بستنی «اکبر مشتی» پیدا شد؛ اکبر مشتی اولین بستنی‌ساز و بستنی فروش ایران بود که بستنی را با اضافه کردن ثعلب و گلاب و زعفران، بومی کرد.
سوسیس و کالباس؛ به شکلِ غیرمنتظره‌ای قدیمی!
باورتان نمی شود که سابقه تاریخی این غذا که بسیاری از ما آن را ناسالم می دانیم چقدر طولانی است! برخی منابع ذکر کرده‌اند که دو هزار و پانصد سال پیش در ادبیات یونان، درباره سوسیس و کالباس و سالامی مطالبی نوشته شده و حتی «هومر» در نوشته‌های خود به سوسیس اشاره کرده است. در واقع به جرئت می‌توان گفت سوسیس و کالباس جزو قدیمی‌ترین محصولات گوشتی و مورد توجه یونانیان بوده است. زمانی که «کنستانتین» به امپراتوری رسید، این محصولات در جشن ها و اعیاد بسیار مصرف می شد اما مدتی مورد اعتراض کلیسای آن زمان واقع و مصرف آن منع شد و دوباره با سماجت مردم، مصرف آن رو به افزایش گذاشت. در ایران گویا سابقه تهیه سوسیس و کالباس و تبدیل آن از حالت دستی به کارخانه ای به سال 1307 هجری شمسی و توسط یک فرد روس به نام «افوناسو» در بندرانزلی برمی گردد. آن زمان سوسیس و کالباس درجه یک و بدون تقلب، کیلویی 20 ریال بود.
سوپ؛ ساده، راحت، صمیمی
سوپ یکی از اولین و آسان‌ترین غذاهایی است که آدم ها یاد گرفتند بپزند. به نظر می رسد روند تهیه اش هم این طور بوده که انسان پس از اینکه گوشت را با آب پخت، برای اینکه عطر و طعمی بگیرد از سبزیجات مختلفی که خوشمزه بودند استفاده کرد و اینطوری سوپ را اختراع کرد. از طرفی هم می گویند تهیه سوپ به زمانی مربوط می‌شود که انسان‌ها حدود 5000 سال قبل از میلاد مسیح، قادر به ساخت ظروف سفالی شدند. آن ها با استفاده از این ظروف، می‌توانستند مایعات را روی آتش بدون این که ظرف سفالی ترک بردارد یا بشکند، قرار دهند. البته درباره اختراع سوپ باز هم روایت داریم: می گویند سوپ برای اولین بار در هزاره سوم قبل از میلاد مسیح در مصر به دست برده‌ای به نام «منس» پخته شد. او مرغی را از آشپزخانه فرعون دزدید و آن را در آب جوشاند، ولی قبل از این که بتواند بخورد، دستگیرش کردند اما پختن مرغ در آب، ماندگار و زمینه ساز اختراع سوپ شد!
ماست؛ تقویت‌کننده استخوان و اعصاب
خیلی از ما به صورت تجربی یاد گرفته ایم که چطور می شود شیر را به «ماست» تبدیل کرد، اما معمولا از فرآیند علمی آن بی اطلاعیم. ماست از تخمیر شیر- معمولا گاو- توسط نوعی باکتری به نام لاکتوباسیلوس حاصل می‌شود و قدمتی بسیار طولانی دارد. در تاریخ فرهنگ هند و ایران باستان، به وجود ماست در 500 سال قبل از میلاد مسیح اشاره شده است. ظاهرا اولین ماست‌ها به طور تصادفی تهیه شدند؛ یعنی زمانی که شیر را برای حمل و نقل داخل کیف‌هایی که از پوست بز ساخته شده بود می‌ریختند، باکتری موجود در پوست بز، شیر را تخمیر می کرد و ماست به دست می‌آمد. گذشت تا در سال های اول سده بیست، یک زیست شناس روسی کشف کرد که یکی از دلایل طول عمر مردم بلغارستان، استفاده زیاد از ماست است. برای همین تلاش کرد استفاده از ماست را در سرتاسر اروپا رواج دهد. در سال 1919میلادی، اولین کارخانه صنعتی تولید ماست در شهر بارسلونای اسپانیا احداث شد و خوردن ماست، رواج پیدا کرد.
چلو کباب؛ لذیذ ایرانی
اما بشنوید از سرگذشت چلوکباب، غذای محبوب ایرانی ها. بر اساس داستانی که توسط «دوستعلی خان معیرالممالک» از نوادگان ناصرالدین شاه نقل شده است، ناصرالدین شاه ۸۷ همسر داشته که ۴ نفر از آن ها رسمی بوده اند و بقیه صیغه. روزهای جمعه که شاه قصد زیارت حضرت عبدالعظیم در شهرری داشته است، پیشخدمت های او مجبور بودند روز پنجشنبه به آن منطقه بروند و گوشت ترد گوسفند، آتش و منقل را برای فردا آماده کنند تا روز جمعه، گوشت ها را به شکل های مختلف، برای 1000 خدمه و همسران شاه، روی آتش کباب کنند و با سبزی خوردن و پیاز و نان، سر سفره بیاورند. این، تنها داستانی است که از پیشینه شکل گیری کباب برگ، چنجه و کوبیده در ایران وجود دارد. هر چند که مشخص است قدمت کباب خیلی بیشتر از این حرف هاست.
همبرگر؛ گرد دوست داشتنی
اسم این غذا از کشور آلمان و شهر «هامبورگ» گرفته شده است. اولین بار در این ناحیه گوشت گاو را پهن کرده، به شکل گرد در آوردند، در روغن سرخ کردند و داخل نان قرار دادند. یک خوراکی که مورد استقبال فراوان مردم قرار گرفت. در زمان جنگ جهانی اول، به دلیل احساسات ضد آلمانی در دنیا، نام همبرگر برای مدتی به «استیک» یا «بیفتک» تغییر یافت؛ در حالی که مواد اولیه و روش پختش تقریبا همان بود. منتها همبرگر از زمانی شهرت امروزی خود را به دست آورد که «ری کروک»، اولین رستوران «مک دونالد» را در اواسط دهه 1950 تاسیس کرد و مهم ترین محصول خود را، همبرگر قرار داد.
نان؛ مادر غذاها
نان همیشه در سفره ما ایرانی ها، احترام و ارزش ویژه ای داشته. قصه پختن نان به اواخر عصر حجر برمی‌گردد، زمانی که نخستین بار دانه غلات را با آب مخلوط ‌کردند و سپس خمیر به دست آمده را پختند. باستان‌شناسان قدمت نان را به عصر نوسنگی نسبت می دهند و معتقدند در این عصر، خمیر نان را روی سنگ های داغ در زیر آفتاب حرارت می دادند. این نان‌ها برخلاف نان های امروزی بدون مخمّر بود و ورقه ای بود که از ترکیب آرد و آب تهیه می‌شد. به مرور زمان نان‌هایی تهیه شد که در تهیه آن‌ها از مخمّر استفاده می کردند. در یونان باستان، تهیه نان یکی از مهم ترین بخش های آشپزی محسوب می شد که البته جنبه معنوی هم داشت، چون معمولا در مراسم مذهبی تهیه می شد. نخستین کوره بسته برای پخت غذاها از جمله نان را هم یونانی‌ها ساختند.
ماکارونی؛ رشته‌های محبوب
ماکارونی یکی از فرآورده های مهم گندم است که تولید آن را به چینی ها نسبت داده اند و مورخان عقیده دارند که این محصول در قرن 13 میلادی توسط «مارکوپولو» به اروپا و از آنجا به دیگر کشور ها رفته است. شکل‌گیری نخستین ماکارونی به هزاران سال پیش و در حقیقت به دورانی باز می‌گردد که انسان‌ها دیگر از مصرف غلات به شکل غذاهای دیر هضم به ستوه آمده بودند. آن ها آرد حاصل از فرایند تفکیک غلات از پوسته را که به دو صورت دانه دانه و پودری درآمده بود با کمی آب، شیر و تخم مرغ مخلوط می کردند و خمیر به دست آمده را پس از ورز دادن به اشکال مختلف اعم از قرص نان، انواع کوفته، پن‌کیک و نیز ورقه‌های نازک خمیر که به شکل رشته‌رشته بریده و طبخ می‌شد مورد مصرف قرار دادند.