هنرهای آیینی باید به سمت آکادمیک‌شدن بروند

گروه فرهنگی خبرنگار فرهنگی آنا- فاطمه زاهد؛ امروزه با توجه به برگزاری مراسمات مذهبی در سراسر کشور و با وجود مشکلات و معضلات این موضوع اعم از سبک های مختلف مداحی، تعداد زیاد مداحان با سلیقه های مختلف، مداحی هایی که زیر نظر هیچ نهاد و سازمانی نیستند و درست یا غلط به کار خود می پردازند. نمونه های زیادی از این قبیل باعث شد تا به سراغ هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی آیینی برویم و در این مورد گفتگویی داشته باشم.

او در این مورد که موسیقی محرم به درستی معرفی نشده است، گفت: موسیقی محرم جزء موسیقی مذهبی ما شناخته می شود ولی مشکل این است که تا کنون هیچ کدام از دستگاه های فرهنگی ما از ابتدای انقلاب حاضر نشدند که به مسئله مداحی و ارتقای هنر مداحی ورود کنند. به همین دلیل متاسفانه این حوزه دچار مشکلاتی شده که رهایی از آن سخت است.

هوشنگ جاوید ادامه داد: تا کنون برای مداحی، صنف‌ها و کانون های زیادی تشکیل شده است که همه هم مدعی هستند. بنابراین با وجود چنین شرایطی بدیهی است که وضعیت خوبی در مداحی و موسیقی محرم نداشته باشیم.

وی عنوان کرد: یکی از علت های این موضوع، بوجود آمدن چندگانگی است. به نظر من وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به طور جدی می تواند ورود کند. ولی تا به امروز از ورود جدی به این مسئله خودداری کرده است. سایر دستگاه ها هم مانند حوزه هنری تا کنون اقدامی در این خصوص نکرده اند.

او خاطرنشان کرد: بنیاد دعبل خزاعی به این منظور تشکیل شده است که مداحی ها را سمت و سوی درستی ببخشد و تا کنون هم تا اندازه ای اثربخش بوده ولی تعداد زیاد مداحانی که روزبه روز اضافه می شوند و مطیع هیچ کس و هیج جایی هم نیستند، به این بهانه هرکاری می کنند و همین هم باعث بروز مشکلاتی شده است. هر دستگاهی هم بخواهد با اینگونه اندیشه های خودجوش مقابله کند به مشکل می خورد. تنها راه حل این مشکل فرهنگ سازی قوی است و ما باید تلاش کنیم از این گونه برخورد های فرقه ای و جنایی خارج شویم تا بتوانیم نتیجه مطلوبی به دست آوریم.

وی با اشاره به آیین سنتی برگزاری نوحه خوانی ها گفت: در گذشته، شنیدن به نواهای محرم قوانینی داشته؛ تعداد مشخصی از مداحان جمع می شدند و تک تک می خواندند، سپس فردی که به او نقیب می گفتند. دو ماه قبل از شروع ماه محرم بر کار آنها نظارت می‌شد، ایرادهای آن ها را گوشزد می کرده تا در زمان باقی مانده برطرف کنند. به این ترتیب به نوعی استاندارد سازی صورت می گرفته ولی الان متاسفانه ورود تعداد زیادی از افراد به حوزه مداحی _که از جنبه جذب افراد به این فضا، اتفاقی خوب و مثبت است_ مشکلاتی را به همراه دارد. در بحث دینی راه درست مهم است که متاسفانه کمتر به این موضوع توجه می شود.

جاوید مطرح کرد: نوحه ها در هر دهه ای با هم متفاوتند و این تغییرات طبیعی است چراکه نوحه باید مطابق با روز جامعه باشد. ولی این چگونه تغییر کردن و تا چه اندازه تغییر کردن امری مهم است که باید توجه زیادی به آن داشت. بعضی نوحه ها را در هر دوره ای می شود استفاده کرد مثل دوازده بند محتشم و... ولی بعضی از مرثیه ها فقط به اندازه یک سال کارایی دارد و سال بعد کارایی خود را از دست می دهد.

او اضافه کرد: زبان و ادبیات ما در حال تغییر است پس نوحه هم باید مناسب با جامعه خود تغییر کند و همچنین پاسخگو نیازهای زمان نیز باشد. نمی شود از نوحه ده سال پیش استفاده کرد پس باید بر اساس زمان پیش رود. در دوران دفاع مقدس به فاصله کوتاهی زبان نوحه خوانی تغییر کرده و در دوران های مختلف این تغییرات وجود داشته است که این اتفاق خوبی است ولی باید ببینیم چقدراز نیاز جامعه را پاسخگو بوده است؟

وی با تاکید بر آکادمیک شدن مراسم های مذهبی افزود: توصیه ام این است که هنرهای آیینی باید به سمت آکادمیک شدن برود. می شود این معضلات را از راه علمی و دانشگاه حل کرد.

او در پایان با اشاره به برگزاری کنسرت در ایام محرم مطرح کرد: هر جامعه قوانینی دارد که بر اساس باورهای جامعه است و نمی شود بر خلاف این باور کاری کرد بنابراین برگزاری هر کنسرتی درست نیست، چراکه این موضوع می تواند باعث تناقض شود و این تناقض می تواند باعث اختلاف شود. بهتر است که منطبق با باورهای مردم و جامعه پیش رود. ولی اگر در کنسرت صرفا موسیقی مذهبی اجرا کنند که متناسب با این ماه ها باشد مشکلی ندارد ولی غیر از این مردم استقبال نمی کنند. به عبارت دگیر نباید بر ضد باور جامعه عمل کرد.