سهم کارگردانان اول در سینما کاهش می‌یابد/ قوانین جدید در راه است

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا، حضور فیلمسازان اول در سینمای ایران را بدون شک می‌توان اتفاقی مثبت ارزیابی کرد زیرا آنها با داشتن نگاه نو به موضوعات روز جامعه و موفقیت آثارشان در جشنواره‌های مختلف به ویژه جشنواره فیلم فجر خونی تازه در رگ‌های سینمای ایران جاری و نگاه‌ها را به سمت نیروی تازه نفس سینما جذب کرده اند ولی تصمیمات مدیریتی سینمای ایران گاه چندان با آنها مهربان نیست و گاه هم فضا را برای فعالیت آنها باز می‌کند.

پیش از این و در سال ۹۴ تصمیم گرفته شد تا برای هر فیلمسازی که می‌خواهد اولین اثر بلند سینمایی خود را جلوی دوربین ببرد، پروانه کارگردانی صادر شود که این پروانه از سوی سازمان سینمایی و با ارائه امتیاز به متقاضیان صادر می‌شد. آن بخشنامه که تا همین چند ماه پیش اجرایی می‌شد مخالفان و موافقانی در بین فیلمسازان داشت ولی هیچ گاه جلسات کارشناسی و آسیب شناسی درباره آن قانون و روند اجرای آن و تاثیرش بر سینمای ایران برگزار نشد.

و اما به یکباره در سال جاری با تصمیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صدور مجوز ساخت برای فیلمسازان جوان به شورای عالی تهیه کنندگان سپرده شد و این شورا تصمیم گرفت تا اولویت‌هایی را برای صدور پروانه ساخت در نظر گیرد که یکی از مهمترین آن همکاری یک تهیه کننده حرفه ای که تجربه کارگردانی نیز داشته‌باشد با فیلمساز فیلم اولی است. شورای عالی تهیه کنندگان معتقد است که این امر سبب می‌شود ناخودآگاه کارگردانان جوان از یک مشاور کارگردان نیز بهره‌مند شوند، اما چالش اصلی که فیلمسازان اول در سال ۹۶ با آن روبرو می‌شوند این است که شورای عالی تهیه کنندگان تصمیم گرفته است تا تعداد پروانه‌های ساخت را محدود کند و دلیل اصلی این تصمیم گیری را ظرفیت پایین اکران اعلام کرده است.

در همین راستا با مهرداد فرید دبیر شورای عالی تهیه کنندگان، سید ضیاء‌هاشمی‌رییس هیات مدیره جامعه صنفی تهیه کنندگان، مسعود امینی تیرانی رییس انجمن فیلم کوتاه و پویان باقرزاده از جمله کارگردانان جوانی که به دنبال ساخت اولین اثر سینمایی خود است، به گفتگو نشستیم.

کاهش سهم صدور پروانه ساخت برای فیلمسازان اول

مهرداد فرید دبیر شورای عالی تهیه کنندگان در این باره به مهر گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌به این نتیجه رسید تا تایید صلاحیت کارگردان‌های فیلم اول را به تهیه کنندگانی بسپارد که خودشان مورد تایید صنف تهیه کنندگان هستند. این تصمیم گیری کار بسیار درستی است چرا که تهیه کننده کسی است که مناسبات سینمایی را می‌شناسد و از تخصص‌های سینمایی افراد شناخت دارد، وی فیلمنامه‌های خوب را تشخیص می‌دهد و به راحتی می‌تواند صلاحیت کارگردان فیلم اول را بررسی کند و در صورتی که صلاح دانست فیلم مزبور را تولید کند.

وی تاکید کرد: به هر حال این تهیه‌کننده است که برای ساخت یک فیلم سرمایه گذاری می‌کند و این سرمایه او است که ممکن است به خطر بیفتد.

فرید تاکید کرد: ما در شورای عالی تهیه کنندگان حتی درباره تعداد فیلم اولی‌ها در هر سال بارها بحث کرده ایم و به این نتیجه رسیده ایم که تعداد فیلم اولی‌ها می‌بایست در حدود ۱۰ درصد تعداد فیلم‌های به نمایش درآمده در سال قبلش باشد.

دبیر شورای عالی تهیه کنندگان در پایان صحبت‌هایش توضیح داد: معتقدیم سینمای ایران با توجه به محدودیت‌هایی که دارد نیازمند تمهیدات تنظیم بازار است.

بروکراسی صدور پروانه ساخت فیلم سینمایی را کاهش می‌دهیم

ضیا‌هاشمی‌رییس هیات مدیره جامعه صنفی تهیه کنندگان نیز درباره این موضوع به مهر گفت: ما باید ببینیم ظرفیت نمایش سینمای ایران در سال چند فیلم است و چند درصد از آن باید به کارگردانان اول اختصاص داده شود.

این تهیه کننده با تاکید بر اینکه موافق حضور جوانان در سینما است، بیان کرد: اما یکی از مشکلاتی که به بهانه جوان گرایی در سینمای ایران پیش آمده است حضور بیش از ظرفیت جوانان در حوزه کارگردانی است.

هاشمی‌با اعلام اینکه ظرفیت تولید سینمای ایران از اکران بیشتر شده است، توضیح داد: در سال ۱۳۹۵، سینما بیشترین ظرفیت نمایشی را پشت سر گذاشت و طبق آمار ۶۶ فیلم در سال گذشته روی پرده رفت و این بالاترین عدد در تاریخ سینمای ایران بود. حال مساله این است که از این تعداد فیلم چند درصد باید به فیلم‌های اول اختصاص داده شود؟ یادمان باشد در کنار فیلمسازان اول، ۸۰۰ کارگردان دیگر هم داریم که نمی‌توانیم به آنها بگوییم فیلم‌های خود را اکران نکنید چون نمایش فیلم‌های اول اولویت دارند.

وی با تاکید بر اینکه تصمیم گرفته شد تا در این زمینه چاره اندیشی شود، بیان کرد: در حال حاضر درصد و ظرفیت‌های اکران مورد بررسی قرار گرفته است تا براساس آن درصد صدور پروانه ساخت برای فیلم‌های اول مشخص شود. البته در حال حاضر ۱۲ پروانه ساخت برای فیلم‌های اول صادر شده است که می‌توان گفت نزدیک به ۱۵ درصد از ظرفیت اکران را شامل می‌شود و ما هنوز نمی‌دانیم که آیا این ۱۲ فیلم ساخته می‌شوند یا نه، که اگر ساخته نشدند بتوانیم پروانه‌های جدیدی را صادر کنیم.

به گفته وی، نگاه تهیه کنندگان این است که اولویت صدور پروانه ساخت برای کارگردان فیلم اول مربوط به تهیه‌کننده باشد یعنی این تهیه کننده فیلم است که مسئولیت کامل فیلم را برعهده می‌گیرد.

تهیه کننده فیلم «پرونده‌هاوانا» توضیح داد: یک تهیه کننده اگر قابلیت تایید یک فیلمنامه را داشته‌باشد و مسئولیت کامل یک فیلم را که شامل تولید و یا حتی توقیف فیلم است بپذیرد، می‌توان امیدوار بود که آثار مناسبی در حوزه فیلم‌های اول تولید می‌شود. در این شرایط مسئولیت پذیری یک تهیه کننده در تولید فیلم، مدل مدیر مسئول یک روزنامه است. در حال حاضر در مطبوعات اگر اتفاقی رخ دهد مدیر مسئول باید پاسخگو باشد، در سینما نیز باید چنین اتفاقی رخ دهد و این قدم را با فیلم‌های اول برداشته ایم.

وی افزود: تمام مواردی که گفته شد نیازمند قواعد و قوانینی است که در حال نگارش است و ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که آنچه ارائه می‌شود دست و پا گیرتر از آنچه دولت اجرا می‌کرد نباشد و تلاش می‌کنیم بروکراسی صدور پروانه ساخت فیلم‌ها کاهش پیدا کند.

هاشمی‌در پاسخ به اینکه چطور می‌شود برای افراد تعیین تکلیف کرد که فیلم بسازند یا خیر؟ گفت: می‌توانیم به راحتی بگوییم که هرکسی که دلش می‌خواهد فیلم بسازد، اما این فیلم‌ها قرار است کجا نمایش داده شوند و یا پول برای تولید فیلم از کجا تامین می‌شود. یکی از مواردی که باعث شده تعدادی از کارگردانان فیلم اول دچار مشکل شوند، اکران نشدن فیلم و بازنگشتن سرمایه است. به عنوان مثال کارگردان فیلم اولی‌ای داشتیم که ملک شخصی خود را رهن بانک گذاشته و با پول آن فیلم ساخته؛ فیلمی‌که اصلا قابل اکران نیست و حالا فرد دچار مشکل مالی شده است.

وی ادامه داد: این تهیه کننده است که با خواندن فیلمنامه می‌داند فیلم می‌تواند قابلیت اکران داشته‌باشد یا خیر. در این شرایط تهیه کننده می‌تواند تمام مسئولیت تولید فیلم را برعهده گیرد تا اگر فیلم مورد نظر آنطور که باید نشد و یا قابلیت اکران نداشت پاسخگو باشد. این شرایط و موارد را دولت نمی‌تواند برعهده گیرد چرا که دولت پروانه ساخت را صادر می‌کند و بعد از آن کاری به تولید و چگونگی تامین بودجه ندارد. نمونه بارز این است که از سال گذشته هنوز ۵۵ فیلم به مرحله اکران نرسیده است و امسال هم تا امروز ۷۳ پروانه ساخت صادر شده که اکثر آن در مرحله تولید و یا مرحله فنی است و این تعداد از ظرفیت نمایشی ما در کشور بالاتر است.

رییس هیات مدیره جامعه صنفی تهیه کنندگان در پاسخ به این پرسش که سینمای ایران نیازمند فکر و ایده جدید و نیروهای جوان دارد و حال چرا این محدودیت را برای فیلمسازان دیگر اعمال نمی‌کنند و سراغ فیلم اولی‌ها آمده اند، توضیح داد: حرف شما کاملا درست است، اما همیشه حضور جوانان به این معنا نیست که فیلم‌های خوب تولید می‌شود. سال گذشته بیش از ۲۰۰ فیلم برای بخش «هنر و تجربه» جشنواره فیلم فجر دیده شد و تنها ۳ فیلم قابلیت حضور در جشنواره را داشت. از این تعداد فیلم‌هایی که ساخته می‌شود فقط یک نفر مانند سعید روستایی بیرون آمد و تعداد فیلم‌های کم کیفیت بسیار زیاد بود.

هاشمی‌با تاکید بر اینکه در این مورد باید عاقلانه تصمیم گرفته شود و تنظیم درست و مناسبی برای بازار اکران صورت گیرد، عنوان کرد: برخی از افراد از روی بیکاری فیلم می‌سازند تا خانواده خود را هم درگیر کار کنند. بی شک ما از ایده‌های نو استقبال می‌کنیم، بسیاری از جوانان جسارت‌ها و ایده‌های بسیار خوبی دارند اما در مرحله پروانه نمایش کنار گذاشته می‌شوند. سال گذشته در جشنواره فیلم فجر، فیلمسازان جوانی بودند که ایده‌های بسیار قابل توجه و بکری داشتند اما به هیچ وجه آثارشان قابل اکران و یا نمایش نبود.

این تهیه کننده پیشکسوت عنوان کرد: ما نباید تنها شرایط را برای تولید فیلم برای کارگردانان قدیمی‌تر فراهم کنیم و همچنین نباید تنها شغل برای جوانان خود درست کنیم بلکه باید سینمای خود را حفظ کنیم. سینما یک مجموعه است که هرکسی که کار خوب داشت باید وارد آن شود. تولید فیلم‌های رئال بدون تخیل که تنها زندگی عادی و روزمره را به تصویر می‌کشد خوب نیست و در حال حاضر خیلی از فیلم‌ها تخیل و ایده‌های نو ندارد.

وی افزود: متاسفانه بسیاری از کارگردانان عجله دارند و می‌خواهند هرچه سریعتر فیلم بسازند و بهانه آنها نیز این است که سرمایه گذار ممکن است پشیمان شود. البته یکی از دلایل ایجاد چنین شرایطی پول دولتی نیز است زیرا اگر بخش خصوصی کاملا به مرحله تولید ورود پیدا می‌کرد چنین شرایطی پیش نمی‌آمد.

هاشمی‌در پایان صحبت‌هایش تاکید کرد: حرف آخر اینکه جوان‌ها حق دارند وارد سینما شوند، اما این ورود باید ضابطه مند باشد. اگر نیروهای جوان کمی‌با تاخیر اما با ضابطه وارد سینما شوند موفقیت بیشتری بدست می‌آورند.

از یک چاله به چاله ای دیگر افتادیم

درباره صحبت‌های مطرح شده با مسعود امینی تیرانی رییس انجمن فیلم کوتاه نیز صحبت کردیم که وی به مهر گفت: خارج از اینکه این طرح به نفع و یا به ضرر فیلمساز اول باشد، به نظر یک ایراد اساسی در درون خود دارد. محدودیت ظرفیت اکران در کشور فقط شامل فیلم‌های اول نمی‌شود و کارگردانانی را که چندمین فیلم خود را می‌سازند نیز درگیر کرده است یعنی در سال فیلم‌های زیادی داریم که کارگردان‌های باسابقه می‌سازند ولی به مرحله اکران نمی‌رسند.

وی با اشاره به بند دیگری از قانون جدید مبنی بر سپردن امور به تهیه کنندگان بیان کرد: در فرض دوم که در مورد صلاحیت تهیه کنندگان آمده است باید گفت تهیه کننده می‌تواند فیلمنامه خوب، کارگردان خوب و تیم خوب و اینکه فیلم را در چه موقعیتی ساخته شود تشخیص دهد، اما مساله این است که در چنین شرایطی چرا تولید را محدود می‌کنید. اگر تهیه کننده واقعا این اشراف را دارد، اجازه دهیم از هرکسی که می‌تواند این استفاده را کند و چرا باید این محدودیت تنها برای فیلم اولی‌ها رخ دهد. بی شک می‌توانیم مثال‌های زیادی را بزنیم که فیلمسازهای باتجربه نیز فیلم‌هایی ساخته اند که فاقد کیفیت بوده و حتی شرایط اکران را نداشته و در اکران شکست خورده است پس چرا باید چنین محدودیتی برای فیلمسازان اول اعمال شود.

وی توضیح داد: به نظر می‌رسد اینکه مجوز فیلم اول از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌خارج و به شورای عالی تهیه کنندگان سپرده شده است و آنها تصمیم گیرنده این بخش شده اند، مانند آن است که از یک چاله ای درآمده ایم و به یک چاله دیگر افتاده ایم. اساسا چیزی تغییر نکرده و شرایط به نفع سینما نشده است. تهیه کننده باید شناخت اساسی از موقعیت فیلمنامه و شرایط تولید داشته‌باشد و این مساله باید هم برای فیلمساز اول و هم برای فیلمسازی که چندمین فیلم خود را می‌سازد باشد به همین دلیل فکر می‌کنم این محدودیت‌های ایجاد شده برای فیلمسازان اول یک محدودیت مغرضانه است و فکر می‌کنم این اتفاق نباید بیفتد. باید اجازه دهیم که فیلمسازان در پروسه جدی تولید قرار گیرند تا هرکسی که می‌تواند و شرایط لازم را دارد دست به تولید بزند که البته این امر با فرض پذیرش شناختی است که از تهیه کنندگان داریم.

رییس انجمن فیلم کوتاه تاکید کرد: فرض نهایی ما باید این باشد که چه فیلمی‌امکان اکران خوبی دارد. وقتی می‌گوییم یک تهیه کننده وجود دارد که چنین شناختی دارد، اینکه این شناخت را از کجا بدست می‌آورد و با چه مکانیزمی‌این کار را انجام می‌دهد، دیدگاه شخصی تهیه کننده است. همچنین چرا وقتی می‌توانیم در سال به عنوان مثال ۱۲ فیلم اول خوب داشته باشیم چرا باید این اجازه داده نشود و ساخت ۲ فیلم به سال بعد موکول شود.

این فیلمساز با اشاره به اینکه می‌توان به تهیه کننده این انتخاب را داد که بدون محدودیت فیلمنامه خوب را چه از یک فیلم اولی چه فیلمساز باتجربه تر انتخاب کند، توضیح داد: در چنین شرایطی ممکن است در یک سال هیچ فیلمساز اولی صلاحیت ساخت فیلم را پیدا نکند و در یک سال تعداد خیلی بیشتری فیلم اول ساخته شود. وقتی که به تهیه کننده درست و بجا اعتماد می‌کنیم، تهیه کننده نیز باید بدون محدودیت انتخاب‌های خود را داشته‌باشد.

وی بیان کرد: باز هم تکرار می‌کنم که آیا آن بحرانی که در اکران وجود دارد، تنها متعلق به فیلم اولی‌ها است؟ بسیاری از فیلمسازان چندم داریم که فیلم‌های آنها فاقد کیفیت است و آثار آنها پشت اکران می‌ماند و فرصت اکران برای آنها بوجود نمی‌آید، چرا این محدودیت برای همه فیلمسازان اعمال نمی‌شود؟ وقتی تهیه کننده را یک فرد آگاه نسبت به تولید و آینده اکران فیلم می‌دانیم، بهتر است خودش تصمیم بگیرد که می‌خواهد با فیلمساز اول یا فیلمسازی که فیلم‌های بسیاری ساخته است کار کند.

رییس انجمن فیلم کوتاه درباره اهمیت حضور صنوف در این نوع از تصمیم گیری‌ها، ادامه داد: صنوف مولدی که فیلمساز اول ازدل آنها می‌آید مانند دستیاران کارگردان، فیلم کوتاه و یا مستندسازان نیز باید به شورای عالی تهیه کنندگان مشورت دهند و استعدادها را به شورای عالی معرفی کنند. ما نمی‌گوییم دخالتی در نظر تهیه کننده داشته باشند، اما مشورت‌های درست را ارائه دهند. باید این مساله را مورد توجه قرار داد که کدام صنوف سینمایی قابلیت این را دارند که فیلمساز اول معرفی کنند. قطعا انجمن فیلم کوتاه، انجمن مستندسازان و کانون دستیاران کارگردان، صلاحیت لازم را در این زمینه دارند و این نکته هم در دوره قبل که صدور پروانه برای فیلمسازان اول در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌بود و ما به آن معترض بودیم، نادیده گرفته شد و امروز نیز که به دست شورای عالی تهیه کنندگان رسیده نیز دوباره نادیده گرفته شده است. این شیوه ای که شاید با عناد نسبت به فیلمسازان اول برخورد می‌شود، آسیب بزرگی به سینما وارد می‌شود.

امینی تیرانی در پایان تاکید کرد: در نهایت تاکید می‌کنم که اگر این تصمیم‌ها به دلیل شرایط اکران است می‌توانیم به صراحت بگوییم سهم فیلمسازان قدیمی‌تر در این بحران بیشتر از کارگردان‌های فیلم اول است.

محدودیت در تولید فیلم ماندگار نیست

پویان باقرزاده از جمله فیلمسازان جوانی که به دنبال ساخت اولین اثر بلند سینمایی خود است نیز درباره این تصمیم‌های جدید و تاثیر آنها بر روند کارش به مهر گفت: معتقدم به نفع سینمای ایران است که نسل جدید وارد سینما شوند و آثاری با نگاه متفاوت در سینما ساخته شود مصداق آن هم مثلا در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر دیده شد که نسل جدید فیلمسازان حضور پیدا کردند و اتفاق خوبی را برای سینما رقم زدند.

این فیلمساز جوان تاکید کرد: اینکه با چه ساز و کاری می‌خواهند به این نتیجه برسند که ساخت کدام فیلم توسط کدام دسته از کارگردانان به نفع سینمای ایران است باید روشن و شفاف شود.

وی ادامه داد: من فکر می‌کردم که حالا که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌و سازمان سینمایی چنین قدم مثبتی را برداشته اند و صدور پروانه ساخت را به دست شورای عالی تهیه کنندگان سپرده اند، می‌توانیم این امر را به فال نیک بگیریم و دیگر شاهد محدودیت‌های جدیدی برای فیلمسازان اول نخواهیم بود ولی گویا مساله به شکل دیگری است.

کارگردان فیلم «برداشت دوم از قضیه اول» تاکید کرد: معتقدم همه باید بتوانند به راحتی فیلم بسازند، چه عده ای فیلم‌های آنها را دوست داشته باشند چه دوست نداشته باشند. صادقانه می‌گویم، تجربه نشان می‌دهد چنین محدودیت‌هایی ماندگار نیست. فیلم اول من در شرایطی ساخته شد که هیچ کسی را در سینما نمی‌شناختم و این اثر با کمترین هزینه و با سرمایه ۲۰ میلیون تومانی ساخته و در نهایت برخی از دوستان مجاب شدند تا این اثر در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شود.

باقرزاده در پایان تاکید کرد: همیشه جایی وجود دارد که فیلم‌ها نمایش داده شود. مهم ترین نکته این است که مساله فیلمسازی برای یک کارگردان چیست؟ اینکه فرد می‌خواهد خود را مطرح کند و قدرت خود را در سینما زیاد کند و یا می‌خواهد یک اثر هنری و قابل بحث تولید کند. باید دید نتیجه این برنامه و طرح‌هایی که ارائه می‌دهند چه چیز خواهد بود.

منبع:مهر