سوغاتی از سفر سنگاپور

فرصتی پیش آمد که در مرداد ماه سال جاری به همراه همکارانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ستاد توسعه فناوری نانو و دانشگاه‌های صنعتی شریف و تربیت مدرس برای مذاکره و بازدید از چند مرکز علمی، پژوهشی و فناوری کشور به کشور سنگاپور سفر کنیم.

در مورد این کشور به اختصار می‌توان گفت که با مساحت 718 کیلومتر، کوچکتر از بخشی از یک استان کوچک ایران ماست. سنگاپور بدون شک یکی از مراکز بزرگ تجاری حال حاضر جهان است. از لحاظ ذخایر معدنی کشوری فقیر ولی با برنامه‌ریزی و اقتصاد متکی بر بخش خدمات و صنعت، اکنون یکی از ثروتمندترین مناطق دنیا است و صنعت و توریسم و تجارت و توجه جدی به علم و فناوری به عنوان یک موضوع اقتصادی و دانش‌بنیان، منابع عمده درآمد این کشور را تشکیل می‌دهد.

در بازدید و مذاکراتی که با مسئولان دانشگاه‌های بزرگ این کشور نظیر دانشگاه ملی سنگاپور و دانشگاه نایانگ و موسسه علم و تکنولوژی این کشور داشتیم چند نکته توجه ما را به خود جلب می‌کرد که قابل بهره‌برداری و تامل است:

1- دانشگاه‌های این کشور دارای رتبه‌های بالا و معتبر بین‌المللی هستند. این امر به دلیل برنامه‌ریزی درست، دقت در اجرا و استفاده از تجارب نیروهای انسانی کارآمد خود و سایر کشورهای دنیا است.

2- این کشور دارای تعاملات بین‌المللی گسترده‌ای است، به نحوی که بعضی از پست‌های مدیریت علمی و فناوری در اختیار مدیران و دانشمندان با تجربه‌ای از کشورهای دیگر است. کاری که در سنگاپور انجام می‌شود مشابه استفاده از مربیان ورزیده خارجی در تیم‌های ورزشی کشورمان نظیر والیبال است.

3- برنامه‌های حمایتی گسترده‌ای برای جذب دانشجویان نخبه از سراسر دنیا و به‌ویژه کشورهای همسایه به صورت اعطای بورسیه و امین امکانات رفاهی تعریف کرده‌اند که موفقیت‌آمیز به نظر می‌رسید. سیستم اعطای بورسیه با حداقل بروکراسی و با هدف پرورش افراد با کفایت تنظیم شده است که در این خصوص با چند نفر از جمله یک دانشجوی ایرانی که صحبت شد، بسیار راضی بودند. دانش‌آموخته‌های این سیستم علاوه بر اینکه در آینده ارتباط خود را با این سیستم حفظ خواهند کرد، تعدادی نیز در این کشور باقی خواهند ماند.

4- توجه ویژه‌ای به جذب نخبگان با تجربه در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان ملاحظه می‌شد. به عنوان مثال در انستیتو مهندسی زیستی و نانوتکنولوژی (IBN) خانم پروفسور یانگ که دارای مدارج علمی بالا و فارغ التحصیل دانشگاه MIT بود علاوه بر راه‌اندازی این مرکز تحقیقاتی در سال 2003 توانسته بود با ثبت 500 اختراع بین‌المللی، 10 شرکت کوچک منبعث از فناوری‌های تولید شده (Spin off) و بیش از 1000 مقاله به تنهایی وزن قابل توجهی را با به کارگیری تیم‌های جوان و با انگیزه که همراه با تعاملات بین‌المللی مناسب است به خود اختصاص دهد. این مورد الگوی بسیار موفقی در بهره‌برداری از مجموعه‌های دانش‌بنیان در سطح جهان است.

5- در بعد فرهنگی و اخلاق حرفه‌ای در بازدیدها مشخص بود که یکی از اولویت‌های این کشور در تربیت دانشجو، آموزش همزمان ملاحظات فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی به دانشجویان و رعایت این قوانین و مقررات از سوی عوامل اجرایی بود. در صحبت با چند تن از دانشجویان و متخصصان فعال این مراکز، آنان نیز بر توجه جدی به اخلاق حرفه‌ای و رویکردهای اجتماعی در تعاملات علمی تاکید داشتند.

به نظر می‌رسد طبق آنچه بارها تاکید شده است، داشتن اهداف مشخص و تعیین رویکردهای اجرایی موثر همراه با سپردن کار به عناصر کارآمد اجرایی و باتجربه که در آن فرآیندهای نظارتی و ارزیابی نقش حمایتی داشته باشند، منجر به نتایج موفقیت آمیز در کشور سنگاپور شده است.

لازم است از تجربیات کشور کوچکی مثل سنگاپور و یا تجارب موفقی که کشورمان در تولید علم و یا در موضوع فناوری نانو داشته است بهره برداری کرد و با ارزیابی و در صورت لزوم اصلاح رویکردها فرصت موجود را از دست ندهیم.

از آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که با توجه به زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری موجود در کشور ما که عمده آن نیروی انسانی علاقه‌مند و باانگیزه و جوان ماست و نیز تاکید جدی که از سوی مدیریت کلان کشور در حرکت به سمت تولید ثروت از محل علم و فناوری می‌شود، رسیدن به اهداف ذکر شده در سند 1404 علیرغم سختی آن، شدنی است. عزم جدی در ابعاد اجرایی و نظارتی و اصلاح فرآیندها نقاط کلیدی است که سنگاپور بدان توجه کرده است.

*رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم دارویی