۲۰ درصد از ۷۳۰۰ گونه گیاهی کشور در معرض انقراض‌اند

دیروز 22 ماه می‌‌ روز جهانی تنوع زیستی بود، روزی که در تمام دنیا فرصتی برای هشدار نسبت به از دست رفتن تنوع حیات تلقی می‌شود. هشدار برای شرایط وخیم زمین و شرایطی که می‌تواند تنوع زیستی و حیات بشر و دیگر گونه‌ها را در جهان دگرگون کند و یا به عبارتی از بین ببرد.

در ایران نیز وضعیت فشار بر طبیعت بسیار بالا است. فشار زیادی که در سه دهه اخیر بر منابع تجدیرپذیر کشور وارد شده باعث شده تا این منابع دیگر قدرت تجدیدپذیری خود را از دست داده و تجدیدناپذیر شوند.

اکنون ۲۰ درصد از ۷۳۰۰ گونه گیاهی شناخته شده کشور در معرض تهدید قرار دارد. افزایش چرای دام در مراتع و برداشت‌های غیراصولی از منابع آبی و تغییر کاربری اراضی کشور باعث شده تا تنوع زیستی ما اکنون به شدت در وضعیت بحرانی قرار گیرد و روز به روز حیات وحش و گونه‌های گیاهی را با سرعت بیشتری نابود کند.

وضعیت گونه‌های گیاهی و جانوری نگران‌کننده است. پوشش گیاهی در معرض خطر است. چرای کنترل نشده و بیش از ظرفیت، دام عامل اصلی تخریب مابع حیاتی در حوزه گیاهی است. گیاهان قبل از اینکه زمانی برای بذردهی داشته باشند نابود می‌شوند.

توازن آبی در کشور بر هم خورده است. یکی از مهمترین دلایلش ساخت سدها به شکلی بی‌رویه است. بعد از آن باید به برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی اشاره کرد که کشور را به سمت کاهش نمناکی در اعماق هدایت می‌کند و زمینه خشکیدگی و بیابانی شدن بیشتر کشور را فراهم می‌آورد.

باید به دو مورد قبل، تخریب جنگل‌ و آتش‌سوزی و تغییر کاربری را اضافه کنیم تا مثلث نابودی تنوع زیستی کشور را پیدا کنیم چرا که از بین رفتن بافت گیاهی منجر به از بین رفتن گونه‌های جانوری و در نتیجه گسست زنجیره زیستی کشور می‌شود.

بنابراین در صورتی که با همین سرعت به نابودی محیط زیست مبادرت ورزیم به زودی کشور به منطقه‌ای غیر قابل سکونت تبدیل خواهد شد که همین اتفاق باعث ایجاد بحران‌های شدید، بیابان‌زایی و در نهایت مهاجرت‌های گسترده و از بین رفتن تمدن انسانی در کشور خواهد شد.

اگر واقعا به آینده کشور علاقمندیم چاره‌ای نداریم جز اینکه هرچه زودتر فشار وارد شده به طبیعت را متوقف کرده و واقعیت‌ها را به مردم بگوییم. باید جلوی مصرف بیش از حد را گرفت. فرصتی برایش به طبیعت دهیم تا در شرایط بحرانی خشکسالی پایداری خود را از دست ندهد.

*گیاه‌شناس و استاد دانشگاه تهران