دانشجویان؛ اعضای فعال در فرآیند نوآوری، توسعه فناوری و کسب‌وکار

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند به‌تازگی موفق به کسب سطح یک ارزیابی سالانه معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۲ شد.

خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا به همین مناسبت با هادی عبداللهی‌فر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند گفت‌وگو کرده و فعالیت‌های مرکز رشد واحدهای فناور واحد دماوند، دلایل موفقیت، مشکلات و برنامه‌های پیش روی این مرکز را جویا شده است که از نظر کاربران می‌گذرد:

آنا: مرکز رشد واحد دماوند به‌تازگی موفق به اخذ درجه سطح یک از معاونت فناوری دانشگاه آزاد اسلامی شده است دلایل این موفقیت را تشریح می‌کنید؟

عبداللهی‌فر: از آنجایی که مراکز رشد محیطی فراهم‌کننده برای توسعه و پیشرفت صنایع و نوآوری‌ها شناخته می‌شود؛ وجود تیم یکپارچه با تعامل بالا و قوی بین بخش‌های مختلف دانشگاه مانند بخش حقوقی، حراست، مالی و پژوهشی و نیز برگزاری جلسات منظم شورای مرکز رشد واحد دماوند -که به هم‌افزایی بین بخش‌های مختلف و مرتبط کمک کرده است-، برخی از دلایل موفقیت مرکز رشد واحد دماوند بوده است.

همکاری و شبکه‌سازی و انعقاد تفاهمنامه‌ها بین مرکز رشد واحد دماوند با شرکت‌ها، مراکز تحقیقاتی و سایر سازمان‌ها، ایجاد ارتباطات و شبکه‌سازی، افزایش همکاری و تبادل دانش و تجارب را تسهیل می‌کند که می‌تواند به نوآوری و توسعه مشترک منجر شود.

مرکز رشد بهترین زیرساخت‌ها را برای توسعه فناوری و نوآوری در اختیار شرکت‌ها و محققان قرار می‌دهد. این زیرساخت‌ها شامل محیط‌های کارآفرینی، آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، امکانات تولید و تست است. فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب می‌تواند مانع از شکست نوآوری‌ها شده و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا فناوری‌ها و محصولات خود را در محیطی امن و حمایت‌کننده مانند مرکز رشد واحد دماوند توسعه دهند.

مرکز رشد واحد دماوند به کارآفرینان و شرکت‌های نوپا کمک می‌کند تا از ظرفیت خلاقیت و نوآوری خود بهره‌برده و ایده‌های خود را به تجارت موفق تبدیل کنند. این پشتیبانی شامل مشاوره‌های تجاری، کمک به اخذ تسهیلات مالی، امکانات تحقیق و توسعه، فرصت‌های شبکه‌سازی و دسترسی به بازار‌های جدید است. در کل، موفقیت مرکز رشد واحد دماوند با ایجاد محیطی هم‌افزا بین بخش‌های مختلف دانشگاه، تعامل با صنعت، فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب، جذب منابع مالی، انتقال دانش و پشتیبانی از کارآفرینی به دست آمده است.

آنا: مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های پیش روی مرکز رشد واحد دماوند را چه مسائلی می‌دانید و برنامه دانشگاه برای مواجهه با این مسائل چیست؟

عبداللهی‌فر: یکی از چالش‌های اساسی مراکز رشد کمبود منابع مالی است. جذب سرمایه‌گذاری‌های مناسب از دولت، بخش خصوصی و سایر منابع مالی می‌تواند راه حلی برای این مشکل باشد. تنوع منابع مالی و جذب حمایت‌های مالی مستمر و پایدار از دولت و سازمان‌های مرتبط نیز می‌تواند به مرکز رشد کمک کند.

شبکه‌سازی و همکاری میان مرکز رشد، دانشگاه‌ها، سازمان‌های تحقیقاتی و صنعت بسیار اهمیت دارد؛ اما ناهمگونی در سطح همکاری و شبکه‌سازی می‌تواند موجب از دست رفتن فرصت‌ها و کاهش کارآیی مرکز رشد شود. ارتقای شبکه‌سازی و ایجاد همکاری بیشتر از طریق برنامه‌ها و فعالیت‌های مشترک، می‌تواند به ایجاد محیطی همکارانه و موفق کمک کند.

رهبری قوی و راهبرد واضح، می‌تواند در مدیریت و راهنمایی مرکز رشد تأثیر قابل توجهی داشته باشد. تعیین اهداف و استراتژی‌های روشن، ایجاد ساختار سازمانی متناسب با چارت سازمانی تعیین شده برای مرکز رشد و توسعه فرهنگ کارآفرینی و نوآوری در مرکز رشد، موفقیت آن را تسهیل می‌کند.

توسعه دانش و مهارت‌های مرتبط با نوآوری و فناوری ازجمله دغدغه‌های مرکز رشد است. ایجاد برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌های مناسب، تسهیل در تبادل دانش و تجربیات و توجه به ارتقای مهارت‌های کارکنان و کارآفرینان مرکز رشد، راه حل‌هایی برای این دغدغه است.

مراکز رشد برای موفقیت بیشتر نیاز به ارتباط و هماهنگی با بازار و صنعت دارند. فهم نیاز‌های بازار، شناخت روند‌ها و فرصت‌های جدید، ایجاد شراکت‌ها و ارتباطات با صنعت، می‌تواند به مرکز رشد کمک کند تا به راحتی به نیاز‌های بازار پاسخ دهد و رونق بیشتری داشته باشد که این امر نیاز به بخشنامه‌های تسهیل کننده با اختیارات بالا در مرکز رشد واحد‌های دانشگاهی را دارد. 

مدیریت مؤثر این مسائل و دغدغه‌ها از طریق برنامه‌ریزی دقیق، ایجاد شراکت‌های استراتژیک، توسعه منابع مالی غیرشهریه‌ای پایدار و تمرکز بر توسعه دانش و مهارت‌ها، می‌تواند به مرکز رشد کمک کند تا موفقیت بیشتری داشته باشد.

آنا: به طور کلی مهم‌ترین دستاورد‌های مرکز رشد واحد دماوند از هنگام ایجاد تاکنون چه بوده است؟

عبداللهی‌فر: مراکز رشد ممکن است دستاورد‌های متنوعی داشته باشند. مهم‌ترین دستاوردها توسعه و پیشرفت استارت‌آپ‌ها و شرکت‌ها، انتقال دانش و فناوری به هسته‌ها و واحد‌های فناور از طریق آموزش‌ها، کارگاه‌ها، مشاوره‌ها، همایش‌ها و ارائه منابع دانش و فناوری، شبکه‌سازی و همکاری، تأمین منابع مالی و راه‌اندازی ارتباط با بازار و صنعت است که این دستاورد‌ها باعث ایجاد ارزش افزوده و رشد پایدار در منطقه می‌شوند. 

سال ۱۴۰۱ موفق به جذب ۶ هسته و ۱۰ واحد فناور شدیم که دو شرکت دانش‌بنیان نوع دو و یک شرکت خلاق در این بین وجود دارند. دو واحد فناور در حال طی کردن فرآیند دانش‌بنیان شدن از طریق سامانه دانش‌بنیان هستند.

با همکاری بنیاد برکت توانستیم در مجموع مبلغ ۱۶ میلیارد ریال برای هسته‌ها و واحد‌های فناور مستقر در سرای نوآوری و مرکز رشد دانشگاه آزاد واحد دماوند تسهیلات حمایتی و اشتغالزایی جذب کنیم. برخی از هسته‌ها و واحد‌های فناور مستقر در مرکز رشد موفق به حل معضلات و مشکلات برخی از شرکت‌های صنعتی مستقر در شهرک صنعتی دماوند و شهرداری دماوند شده‌اند.

مرکز رشد واحد دماوند فعالیت خود را از سال ۱۳۹۴ آغاز کرده است. این مرکز سال ۱۳۹۹ موفق به دریافت مجوز اصولی شد. کسب رتبه دو در سال ۱۴۰۰ و کسب رتبه یک در سال ۱۴۰۱ را می‌توان یک رخداد خوب برای فعالیت‌های فناورانه واحد دماوند ارزیابی کرد.

با توجه به ارزیابی و سطح بندی صورت گرفته برای مراکز رشد دانشگاه و تأیید شورای سیاستگذاری و راهبری مراکز رشد دانشگاه، مجوز فعالیت مرکز رشد واحد دماوند از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۴۰۱ صادر شد.

آنا: برنامه‌های آتی دانشگاه آزاد برای ارتقای جایگاه مرکز رشد چیست؟

عبداللهی‌فر: مرکز رشد واحد دماوند تلاش دارد تا برنامه‌هایش را مطابق با سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی پایه‌ریزی کند. مراکز رشد به عنوان سازمان‌هایی با هدف توسعه و پشتیبانی از کارآفرینان و فعالان اقتصادی در راستای توسعه فناوری، اشتغال و ارتقای اقتصاد کشور فعالیت می‌کنند. این مراکز اغلب به صورت همکاری با دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی برای ارائه خدمات مشاوره، آموزش و پشتیبانی به کارآفرینان در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند.

سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی نیز به عنوان یک طرح استراتژیک در راستای بهبود کیفیت و عملکرد دانشگاه آزاد اسلامی در ایران تدوین شده است. این سند توسط مقامات و مدیران دانشگاه طراحی شده و شامل اهداف، راهبرد‌ها و برنامه‌های عملی است که به دانشگاه کمک می‌کند تا بهبود یابد و با تغییرات و نیاز‌های روز جامعه همگام شود.

مراکز رشد با ارائه خدمات مشاوره و آموزش به کارآفرینان و فعالان اقتصادی، می‌توانند در اجرای برنامه‌های سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه کارآفرینی و اشتغال مؤثر باشند که شامل ترویج فرهنگ کارآفرینی، تسهیل شغل‌آفرینی و ارائه مشاوره و پشتیبانی فنی برای کارآفرینان است.

مراکز رشد معمولاً در زمینه توسعه فناوری و نوآوری فعالیت می‌کنند. این فعالیت‌ها می‌توانند با برنامه‌های سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی در زمینه تحقیقات پایه و کاربردی، ارتقای فناوری‌های نوین و همکاری با صنعت هماهنگ شوند. به طور خلاصه، مراکز رشد می‌توانند به عنوان شرکایی برای دانشگاه آزاد اسلامی در اجرای برنامه‌های سند تحول، بهبود کیفیت آموزش و پژوهش، ترویج فرهنگ کارآفرینی و توسعه فناوری و نوآوری بهره‌برداری کنند.

به‌طور خلاصه برنامه‌های مرکز رشد واحد دماوند برای ارتقا و گسترش فعالیت‌ها شامل توسعه برنامه‌های آموزشی و آموزش مستمر، گسترش و توسعه فضا‌های کارآفرینی و اشتراکی و توسعه برنامه‌های حمایت مالی است.

برنامه‌های آموزشی می‌توانند شامل کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی، مشاوره‌ها و سمینار‌های تخصصی در زمینه‌های نوآوری، کسب‌وکار و توسعه فناوری باشند. توسعه برنامه‌های آموزشی و ارتقای سطح دانش و مهارت‌های عمومی و تخصصی به کارآفرینان و محققان کمک می‌کند تا فعالیت‌های نوآورانه‌تری را در آینده داشته باشند.

فضا‌های کارآفرینی و اشتراکی هم می‌توانند شامل فضا‌های کاری مشترک، امکانات اشتراکی، لابراتوارها، کارگاه‌ها و سایر امکانات مرتبط با کارآفرینی و توسعه فناوری باشند. ایجاد فضا‌های کارآفرینی و اشتراکی منجر به ایجاد فرصت‌های همکاری، تبادل دانش و ایده‌ها، شناسایی بازار‌های جدید و تشویق به کارآفرینی می‌شود.

برنامه‌های حمایت مالی نیز شامل ارائه سرمایه‌گذاری، تسهیل در دستیابی به منابع مالی، فراهم کردن امکانات پژوهشی و توسعه، ارائه گرانت‌ها و سایر منابع مالی مستقیم یا غیرمستقیم است این موارد فقط چند نمونه از برنامه‌های آینده مرکز رشد واحد دماوند هستند و بستگی به شرایط و نیاز‌های آینده، برنامه‌های دیگری نیز ممکن است مدنظر باشند.

آنا: نقش و جایگاه دانشجویان در مرکز رشد واحد دماوند چگونه است؟

عبداللهی‌فر: دانشجویان در مراکز رشد نقش و جایگاه مهمی دارند و می‌توانند به عنوان عوامل اصلی ازجمله  ایده‌پردازی و نوآوری، شرکت در برنامه‌های آموزشی و توسعه، انجام پروژه‌های تحقیقاتی و تجاری و همکاری با صنعت و کارآفرینان در فعالیت‌ها و عملکرد مراکز رشد شناخته شوند.

دانشجویان عموماً با توانایی‌های خلاقیت و نوآوری بالا می‌توانند ایده‌های نوآورانه را در حوزه‌های مختلف، از جمله فناوری، کسب‌وکار و رشد صنعتی، به ارمغان بیاورند. این ایده‌ها می‌توانند به عنوان زمینه برای توسعه پروژه‌های نوآورانه و راه‌اندازی کسب‌وکار‌های جدید در مراکز رشد مورد استفاده قرار گیرند.

مرکز رشد واحد دماوند و کانون کارآفرینی کارآوند عموماً برنامه‌های آموزشی و توسعه برای دانشجویان در زمینه‌های کسب‌وکار، کارآفرینی و توسعه فناوری ارائه می‌دهند. دانشجویان می‌توانند در این برنامه‌ها شرکت کرده و مهارت‌ها و دانش خود را ارتقا دهند. این برنامه‌ها می‌توانند شامل کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی، مشاوره‌ها و فعالیت‌های عملی باشند.

دانشجویان می‌توانند در مرکز رشد در پروژه‌های تحقیقاتی و تجاری مختلف شرکت کنند. آن‌ها می‌توانند با استفاده از دانش و مهارت‌های خود در زمینه‌های تخصصی، به تحقیقات و پروژه‌های مرتبط با صنعت و بازار پرداخته و به توسعه فناوری و کسب‌وکار کمک کنند.

دانشجویان می‌توانند در فعالیت‌ها و پروژه‌هایی که با شرکت‌ها و کارآفرینان همکاری دارند، نقش مهمی ایفا کنند. آن‌ها می‌توانند به عنوان مشاوران فنی، محققان یا اعضای تیم‌های کسب‌وکاری در این پروژه‌ها شرکت کنند و به شرکت‌ها در حل مسائل و ارتقای فناوری‌ها کمک کنند. به طور کلی، دانشجویان نقش مهمی در فعالیت‌های مراکز رشد دارند و می‌توانند به عنوان اعضای فعال در فرآیند نوآوری، توسعه فناوری و کسب‌وکار کمک کنند و این فرصت برای آن‌ها فراهم می‌شود تا در زمینه‌های مختلف مهارت‌ها و تجربیات عملی را به دست آورده و شبکه‌های حرفه‌ای خود را گسترش دهند، همچنان‌که اکنون ۲۳ دانشجو در هسته‌ها و واحد‌های فناور مستقر در مرکز رشد حضور فعال دارند.

آنا: مهم‌ترین موانع و مشکلات پیش روی مرکز رشد چیست؟

عبداللهی‌فر: مراکز رشد با برخی از موانع و مشکلات روبه‌رو می‌شوند که ممکن است پیشرفت و عملکرد آن‌ها را محدود کند.

یکی از چالش‌های اساسی برای هر مرکز رشد که واحد دماوند هم از آن مستثنی نیست، محدودیت منابع مالی است. این مراکز برای ارائه خدمات و برنامه‌های خود به تأمین منابع مالی کافی نیاز دارند و مشکلات مالی می‌تواند تأثیر منفی روی امکانات و خدمات آن‌ها داشته باشد.

مرکز رشد نیازمند نیروی انسانی متخصص و باتجربه در زمینه‌های فناوری، کسب‌وکار و بازار و تولید محتوای دیجیتال است؛ اما ممکن است در برخی موارد دسترسی به این نیرو‌ها سخت باشد. کمبود نیروی انسانی متخصص می‌تواند تأثیر منفی روی کیفیت خدمات و برنامه‌های مرکز رشد داشته باشد.

نقص در سیاست‌ها و رویه‌های مدیریتی، نبود ارتباط و هماهنگی بین اعضای تیم، نقص در انتقال دانش و تجربه، ممکن است باعث کاهش کارایی و اثربخشی مرکز رشد شوند. همه این مشکلات و موانع قابل حل هستند و با استراتژی‌های مناسب می‌توان به آن‌ها پاسخ داد. مدیران مراکز رشد می‌توانند اقداماتی انجام دهند مانند جذب منابع مالی، ایجاد شبکه‌های همکاری، تقویت ارتباط با صنعت و بازار، جذب و آموزش نیروی انسانی متخصص و بهبود فرهنگ سازمانی و مدیریتی تا مشکلات را برطرف و به رشد و توسعه مراکز رشد کمک کنند.