کارگردان «فاجعه منا» کیست؟/ جنگ سرد تهران و ریاض بر سر مفقودان ایرانی حج

به‌گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به‌نقل از روزنامه اینترنتی «رای‌الیوم»، «عبدالباری عطوان»، تحلیلگر برجسته عرب، در گزارشی نوشت:‌ اختلاف میان ایران و عربستان این‌بار به‌ شکلی دیگر در حوزه سیاسی و رسانه‌ای نمود یافته است. این اختلاف اکنون بر سر وقوع فاجعه مناست، فاجعه ای که منجر به کشته شدن حدود 800 حاجی شده است که بیش از 140 نفر آن‌ها ایرانی هستند و در این میان 344 نفر نیز مفقود شده‌اند.

بر اساس این گزارش، «عطوان» می‌نویسد: ایران موضعی هجومی اتخاذ کرده است و به سخنانی آتشین علیه سعودی‌ها روی آورده است. نخست، آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی، از پادشاهی عربستان خواست تا به‌دلیل وقوع این حادثه از جمهوری اسلامی ایران و خانواده‌های داغدیده عذرخواهی کند و مسئولیت کامل این فاجعه را بپذیرد. در نهایت «حسن روحانی» رئیس‌جمهوری ایران روز شنبه از فرصت سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد استفاده کرد و خواستار انجام تحقیقات شفاف درباره این حادثه شد.

«رای‌الیوم» می‌افزاید: پادشاهی عربستان در چهار روز گذشته همواره موضعی دفاعی اتخاذ کرد. نخست شیخ «عبدالعزیز آل‌شیخ» مفتی سعودی به صحنه آمد و مقام‌های دولت عربستان را از هرگونه اتهام درباره این حادثه مبری دانست و گفت از آن‌ها دفاع می‌کند زیرا حادثه‌ای رخ داده است که تحت کنترل نیروی بشری قرار نداشت.

وی «محمد بن نایف» ولیعهد و رئیس کمیته عالی حج را مخاطب قرار داد و افزود: شما بر آنچه رخ داده است، مسئولیتی ندارید زیرا همه توان خود را در این راه به‌کار بستید.

از سوی دیگر «عبدالله آل الشیخ» رئیس مجلس عربستان، در سخنانی پا را فراتر گذاشت و به‌طور غیرمستقیم خود حجاج را عامل حادثه دانست و گفت که آن‌ها باید به آموزش‌های ارائه شده به‌وسیله دستگاه امنیتی عمل می‌کردند تا کارشان دچار مشکل نشود.

«رای‌الیوم» می‌نویسد: تنش میان ایران و عربستان حتما در روزهای آینده نیز ادامه خواهد یافت به‌ویژه اینکه به‌دنبال وقوع این حادثه، تعداد زیادی از زائران ایرانی کشته و برخی دیگر «مفقود» شده‌اند. این در حالی است که برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که در میان این افراد، شخصیت‌های دیپلماتیک، سیاسی، نظامی و امنیتی بزرگی حضور دارند.

مسئولان ایرانی می‌گویند که ما کشته و زخمی شدن حجاج را درک می‌کنیم، ولی ممکن نیست که موضوع «مفقودان» را بپذیریم. آن‌ها با لفظ «توطئه» از این موضوع یاد می‌کنند و می‌گویند دو گزینه بیشتر مقابل آنها نیست، یا اینکه آنها کشته شده‌اند و عربستان نمی‌خواهد اعلام کند تا تعداد کشته‌شدگان افزایش نیابد یا اینکه این افراد مفقودشده به گروگان نزد سعودی‌ها درآمده‌اند. طبعا موضوع دوم بیانگر خارج شدن موضوع از عرف آن و حرمت مکان‌های مقدسه و نیز پایبند نبودن دولت سعودی به سلامت و امنیت حجاج است.

رأی‌الیوم می‌افزاید: ایران هیأتی را به ریاست «علی جنتی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای رفتن به عربستان تشکیل داده است، ولی عربستان برای آنها ویزا صادر نکرده است و بهانه آورده است که در تعطیلات عید قربان امکان صدور ویزا وجود ندارد و با این اقدام خواست تا عصبانیت خود را به ایران ابراز کند.

بحران میان ایران و عربستان به اوج خود رسیده است و به‌نظر می‌آید اگر حل نشود، در روزهای آینده افزایش یابد. جناح اصولگرای ایران خواستار اتخاذ تدابیر لازم و برگزاری جلساتی غیرعلنی در مجلس شورای اسلامی برای بررسی موضوع و ارائه پاسخی قاطعانه به دولت سعودی هستند.

از سوی دیگر «عادل جبیر» وزیر امور خارجه عربستان در واکنش به اظهارات «حسن روحانی»، ایران را متهم به سیاسی کردن حادثه حجاج کرد، ولی وی فراموش کرده است که کشور عربستان خود در حال سیاسی کردن این فاجعه است و هرکسی که خطبه شیخ «صالح آل‌طالب» امام جماعت مکه در روز عید قربان را بشنود که چگونه به ایران، حوثی‌ها (جنبش انصارالله) و سوریه حمله می‌کرد، سخن مرا خوب متوجه می‌شود.

«عبدالباری عطوان» می‌نویسد: مطالبات برای تحقیقات درباره این فاجعه به‌دلایلی افزایش یافته است از جمله، یافتن راه‌حلی اسلامی که مانع از وقوع حوادثی مشابه در مکان‌های مقدس مکه شود. ایران از این مطالبه کوتاه نمی‌آید و حتی کشورهای اهل‌ سنت و هم‌پیمان عربستان را نیز با خود همراه کرده است.

معروف‌ترین این مطالبات به‌وسیله «محمد علی شاهین» معاون حزب «عدالت و توسعه» ترکیه بیان شد. وی گفت: ترکیه می‌تواند حج را بهتر از عربستان اداره کند. آیا می‌شود که در این موضوع از قضا و قدر حرف بزنیم؟ یقینا از سوی عربستان در این حادثه اهمال کاری شده است.

نویسنده مشهور دنیای عرب می‌افزاید: مطالبه برای نظارت کشورهای اسلامی حتی به صورت ظاهری بر مکان‌های مقدس عربستان، برای سعودی‌ها «خط قرمز» محسوب می‌شود که به هیچ‌کس اجازه زیر پا گذاشتن آن را نمی‌دهند، زیرا با این کار آن‌ها حس می‌کنند که به عزت و سیادت آن‌ها ضربه خورده است و از سوی دیگر با از دست دادن این موقعیت، برگ برنده مهم دینی از دست آنها خارج شده است. بنابراین با این پیشنهاد همچنان که در گذشته مخالفت کرده‌اند اکنون نیز مخالف هستند، ولی تکرار وقوع چنین حوادثی و افزایش تعداد کشته‌شدگان موضع عربستان را بسیار ضعیف کرده است و از مقاومت این کشور در برابر فشار کشورهای اسلامی کاسته است.

وی تصریح کرد: ما معتقد نیستیم که حاکمان سعودی اجازه حضور نمایندگان کشورهای اسلامی در کمیته تحقیق را بدهند، زیرا باز هم سعودی‌ها فکر می‌کنند این موضوع به زیان پرستیژ آنها است.

سردبیر رأی‌الیوم در پایان گزارش خود می‌نویسد: فاجعه حجاج ضربه سنگینی به عربستان و خاندان سعودی وارد کرد، در حالی‌که جنگ بی‌پایانی را در یمن شروع کرده‌اند و پس از شش ماه هنوز دستاوردی نداشته است. در سوریه نیز پس از عقب‌نشینی آمریکا، ترکیه و کشورهای اروپایی، به‌طور کامل موضوع سقوط دولت «بشار اسد» منتفی شده است.

با این اوصاف، عربستان نیاز دارد تا به‌طور ریشه‌ای در سیاست‌ها و مواضع خود تجدید نظر کند، چه در یمن، چه سوریه و چه درباره موضوع حج. عربستان باید با شجاعت و شفافیت از مواضع عنادآمیز و متکبرانه خود عقب‌نشینی کند و باید به سران سعودی گفت که این عقب‌نشینی برای شما عیب نیست، آنچه پسندیده نیست ادامه دادن به این سیاست‌ها و یکدندگی است، مگر «اردوغان» آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه از سیاست‌های خود در سوریه عقب‌نشینی نکردند؟