وزیر علوم باید شخصی کارآمد، از بدنه وزارت علوم و فراجناحی باشد/ لزوم تشکیل معاونت علوم انسانی در وزارت علوم آینده

دکتر عباسعلی رهبر، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، درباره شاخص‌های انتخاب وزیر علوم و معیارهای فرد مناسب برای این وزارت‌خانه گفت: «نکته‌ای که باید در انتخاب وزیر علوم مورد توجه قرار گیرد، در قالب بحث علم و فناوری و در واقع به نوعی دانش کشور مرتبط می‌شود و توانمندی نظام علمی کشور در دست قدرت اجرایی وزیر علوم است.»

این استاد جامعه‌شناسی سیاسی ادامه داد: «اهمیت وزارت علوم در قالب اهمیتی است که دانش و علم در پیشرفت کشور دارد. جایی که فرایند علمی کشور را باید در خارج از این روابط جناحی مورد توجه قرار داد. البته این به معنای آن نیست که به سلایق دولت بی‌توجه باشد، به هر حال به علائق دولت باید توجه شود اما مهمتر از آن قدرت کسی است که سکان علم و فناوری کشور را می‌خواهد هدایت کند. نکته دوم نگاه به توسعه است. برنامه ششم که در مجلس تصویب شده است و وزارت علوم هم ملزم به اجرای آن است و برنامه محوری باید مورد توجه قرار گیرد.»

او افزود: «بحث دیگر بحث شتاب علمی است که با مقوله رشد علمی متفاوت است. در 4 سالی که گذشت توفیقاتی در برخی امور داشتیم و دانشگاه‌ها تا حدودی توانستند به دور از مسائل حاشیه‌ای و در آرامش بحث آموزشی و پژوهشی خود را پیش ببرند. غیر از دو موردی که در 16 آذر اتفاق افتاد، در مجموع فضای دانشگاه‌ها در آرامش به سر می‌برد، این می‌تواند بستر مناسبی باشد برای اینکه شتاب و رشد علمی خوبی صورت گیرد. در بحث تولید در علوم انسانی نتوانستیم کار مناسبی انجام دهیم و نکته دیگر اینکه در بدنه خود وزارت علوم هم توجه مناسبی به آن نمی‌شود. البته همانطور که گفتم در ایجاد آرامش در دانشگاه‌ها توفیق داشتند اما توجهی به تولید علم به صورت کافی نشده است. نکته آخر هم بحث ارزش‌ها و بحث انقلابی‌گری است؛ وقتی ما از کلمه انقلابی صحبت می‌کنیم همان نگاهی است که در فرایند جمهوری اسلامی داریم، یعنی دانش باید در خدمت اسلامیت، جمهوریت، استقلال و آزادی قرار گیرد به دور از هرگونه حرکات افراطی یا تفریطی به دور از عناصر ارزشی و با توجه به عقلانیتی که محور نظام جمهوری اسلامی است و دولتی که تدبیر را تبلیغ می‌کند. ما دوست داریم تدبیر بیشتری در فضای دانشگاه‌ها و وزارت علوم شاهد باشیم. به نظرم اگر این شاخص‌ها را کنار هم قرار دهیم می‌توان به یک نظارت توانمند، نظارتی که سکان اصلی رشد کشور را در دست دارد رسید.»

او در پاسخ به این سوال که وزیر علوم آینده باید در چه حوزه‌ای تخصص داشته باشد گفت: «درست است که وزارت علوم فرارشته‌ای و بسیار گسترده است اما شما فرض کنید کسی از حوزه بهداشت به عنوان وزیر انتخاب شود که اصلا درست و کارآمد نیست، اما بالاخره اقتضائات و شرایطی که در دانشگاه‌ها می‌گذرد وزیر خاص خودش را می‌طلبد، به همین دلیل هم مجموعه‌هایی که در حوزه بهداشت است از وزارت علوم جدا شد. قطعا اگر فرد در خود بدنه باشد با زیر‌مجموعه خود، با حوزه‌های فنی، با حوزه‌های انسانی آشنایی دارد اما یک پیشنهاد مهم و مطالبه‌ای که ما داریم تشکیل یک معاونت در وزارت علوم برای علوم انسانی است. شرایطی که در کشور وجود دارد و باتوجه به فضای کشور و دانشگاه‌ها این را می‌طلبد که فردی از داخل مجموعه و بدنه وزارت علوم به عنوان وزیر انتخاب شود.»

رهبر در ادامه گفت: «نکته بسیار مهم این است که فرا‌جناحی بودن، همسو بودن با دولت را نقض نمی‌کند. به هرحال هر دولتی که روی کار می‌آید حق دارد که نیروهای همسوی خودش را انتخاب کند، اما جایگاه وزارت علوم جایگاه تخصصی است و انتخاب وزیر نباید صرفا براساس همسو‌بودن با دولت باشد. به هرحال این وزارت‌خانه وظیفه رشد علمی کشور را در دست دارد. می‌توان افرادی کارامد باشند که در جناح دولت هم نباشند، اما این به معنای تعارض با همسویی دولت هم نیست. خیلی از وزرا هم می‌بینید که همسوی دولت هم بودند اما کارنامه درخشانی نداشتند نتیجه آن هم این است که خود دولت هم آنها را انتخاب نخواهد کرد و حتی جریاناتی که پشت دولت بودند هم به آنها نمره منفی دادند. اگر تابعیت داشته باشند اما کارآمد نباشند و نتوانند دولت را به مرحله‌ای از رشد و توسعه برسانند، مفید نخواهد بود. افراد کارامد در کشور زیاد داریم به شرطی که اهمیت برای وزارت علوم در نظر گرفته شود جایی که جایگاه مبنایی در رشد کشور دارد.»

این استاد دانشگاه همچنین درباره اینکه آیا در این دوره هم مانند دوره قبل افراد معرفی‌شده به سختی از فیلتر رای اعتماد نمایندگان ملت رد خواهند شد یا خیر، گفت: «مهمترین بحث در شرایط فعلی نیروهای همراه و جریان همراه خود دولت در مجلس و اطراف دولت است که گلایه‌های اساسی دارند، به نظر برای اینکه دولت بتواند کار خود را به خوبی و با قدرت شروع کند نیاز است که با فراکسیون‌های مجلس مشورت داشته باشد. طبق تجربه هر چقدر رای وزرا بیشتر باشد قدرت دولت بیشتر خواهد بود. وزرایی که با رای بالای هفتاد یا هشتاد درصد انتخاب شدند بسیار کاراتر و مطمئن‌تر از وزرایی عمل کردند که با رای ناپلئونی نمره قبولی گرفتند. ولی به نظر می‌رسد با توجه به فضایی که اکنون در دولت و مجلس وجود دارد این همکاری و مشورت بسیار ضعیف است حتی یک حالت پدر‌خواندگی در مجلس و خارج از دولت شکل گرفته است که روند را دچار مشکل کرده است. به نظر بنده اگر بتوانند این مشکل را حل کنند و تعامل منطقی صورت دهند مثل آنچه که در انتخاب هیات رییسه مجلس وجود داشت، دولت هم می‌تواند بدون دغدغه مناسب با آن نگاهی که خودش دارد کار را انجام دهد.»